Palenie tytoniu w ciąży a ciśnienie tętnicze u potomstwa w okresie dojrzewania

dr n. med. Wiktoria Wojciechowska

I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego, Instytut Kardiologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie

Opracowano na podstawie: Högberg L, Cnattingius S, Lundholm C, D’Onofrio BM, Långström N, Iliadou AN. Effects of maternal smoking during pregnancy on offspring blood pressure in late adolescence. Journal of Hypertension 2012;30:693-699.

Palenie tytoniu podczas ciąży jest związane z niewielkim, ale istotnym statystycznie wzrostem ciśnienia tętniczego u potomstwa w okresie dojrzewania.

Streszczenie

Cele. Wcześniejsze badania sugerują, że palenie tytoniu przez matkę w ciąży wiąże się z wyższym ciśnieniem tętniczym u potomstwa stwierdzanym już w dzieciństwie. Celem niniejszej pracy było zbadanie, czy ten związek pozostaje istotny również w późniejszych etapach dorastania i w jakim stopniu jest uwarunkowany czynnikami z okresu rozwoju wewnątrzmacicznego.

Metody. W badaniu wykorzystano dane zawarte w narodowym rejestrze Szwecji. Włączono kohortę 87 223 młodych mężczyzn urodzonych w latach 1983-1988 z udokumentowanym wywiadem na temat palenia tytoniu przez ich matki w czasie ciąży oraz dostępną informacją o wartości ciśnienia tętniczego podczas poboru do wojska. Grupa badana obejmowała ponadto 780 braci z odmiennym wywiadem na temat palenia matek, tzn. w jednej ciąży matka paliła, a w drugiej nie. Uogólnione równania estymacji posłużyły do oszacowania współczynników regresji (β) 95% i przedziałów ufności (95% CI).

Wyniki. Stwierdzono niewielki, ale istotny wzrost zarówno skurczowego (SBP), jak i rozkurczowego (DBP) ciśnienia tętniczego u młodych mężczyzn, których matki paliły w czasie ciąży w porównaniu z synami niepalących matek: 0,26 (95% CI 0,09 do 0,44) oraz 0,45 mmHg (95% CI 0,31 do 0,59) odpowiednio dla SBP i DBP. Analiza ciśnienia u braci matek palących tylko w jednej ciąży wykazała podobny wynik, ale nie osiągnął on istotności statystycznej: 0,85 (95% CI –0,19 do 1,90) dla DBP i 0,81 (–0,56 do 2,19) dla SBP.

Wnioski. Palenie tytoniu podczas ciąży jest związane z niewielkim, ale istotnym statystycznie wzrostem ciśnienia tętniczego u potomstwa w okresie dojrzewania. Wynik badania potwierdza niekorzystny wpływ na ciśnienie tętnicze wewnątrzmacicznej ekspozycji na tytoń.

Komentarz

Wynik opracowania szwedzkich autorów obejmującego dane prawie 90 tys. młodych mężczyzn potwierdzają niekorzystny wpływ nikotyny na płód oraz na stan zdrowia dziecka. Kontynuowanie palenia tytoniu przez kobietę w ciąży jest groźne dla dziecka w okresie okołoporodowym, a ponadto wywiera niekorzystny wpływ na zdrowie potomstwa w przyszłości, warunkując długość i jakość jego życia. Aż 26,2% mężczyzn w tym badaniu było narażonych na nikotynę za sprawą palenia przez ich matki tytoniu w ciąży, w tym 16,8% matek paliło 1-9 papierosów dziennie, a 9,3% ponad 10 papierosów dziennie. Następstwem palenia w ciąży są przede wszystkim przedwczesne porody i obniżona masa urodzeniowa noworodka,­ co w konsekwencji zwiększa ryzyko występowania nadciśnienia tętniczego, otyłości i niewydolności nerek w wieku dorosłym.²

Po wnikliwym zapoznaniu się z pracą Högberga i wsp. nie można pominąć jednak kilku nasuwających się uwag. Dane na temat palenia tytoniu uzyskiwano na podstawie ankiet, a nie wywiadu lekarskiego. Badanie obejmuje tylko mężczyzn, a jedyny pomiar ciśnienia tętniczego (zapewne różnymi ciśnieniomierzami) wykonywano podczas poboru do wojska, czyli w niecodziennej sytuacji. Wszystkie te czynniki pozostają nie bez znaczenia dla wyniku badania, zwłaszcza przy tak niewielkiej różnicy ciśnień zaobserwowanej między potomkami matek niepalących i palących.

Wyniki poprzednich badań na temat wpływu palenia tytoniu na wartość ciśnienia tętniczego u potomstwa nie są jednoznaczne, niektóre dane potwierdzają taki związek,³ inne – przeciwnie.⁴ Podkreśla się również znaczenie uwarunkowań rodzinnych, które mogą modulować wpływ palenia tytoniu przez matkę na zdrowie dziecka. Na przykład palenie tytoniu w domu przez innych domowników, a zatem narażenie kobiety na bierne palenie ma niewątpliwie niekorzystny wpływ na rozwijający się płód. Nie sposób również pominąć statusu socjoekonomicznego rodziny. Częściej kobiety bez wykształcenia palą i są narażone na bierne palenie. Czynniki te nie zostały uwzględnione w omawianym opracowaniu. Ponadto wiek, w którym respondenci byli badani, warunkuje możliwość wystąpienia dodatkowych czynników wpływających na wyższe wartości ciśnienia, jak: otyłość, palenie tytoniu czy spożywanie alkoholu.

Należy jednak podkreślić, że zagadnienie, któremu autorzy poświęcili tyle wysiłku, jest nadzwyczajnie istotne, bowiem statystyki na temat nałogu palenia tytoniu wśród kobiet nie są zadowalające. Jak wynika z badania NATPOL, choć obserwuje się w Polsce zmniejszenie liczby osób palących papierosy (odsetek osób palących wynosi aktualnie 27%, czyli o 7% mniej niż w 2001 r.), to odsetek palących kobiet zmniejszył się jedynie o 3%, podczas gdy mężczyzn o 12%.

Piśmiennictwo:

1. Cnattingius S. The epidemiology of smoking during pregnancy: smoking prevalence, maternal characteristics, and pregnancy outcomes. Nicotine Tob Res 2004;6 (Suppl 2):125-140.

2. Oken E, Levitan EB, Gillman MW. Maternal smoking during pregnancy and child overweight: systematic review and meta-analysis. Int J Obes 2008;32(2):201-10.

3. Lawlor DA, Najman JM, Sterne J, Williams GM, Ebrahim S, Davey Smith G. Associations of parental, birth, and early life characteristics with systolic blood pressure at 5 years of age: findings from the Mater-University study of pregnancy and its outcomes. Circulation 2004;110:2417-2423.