U chorych z niewydolnością nerek przez krótki czas utrzymuje się ochronne miano przeciwciał przeciw zakażeniom pneumokokowym. Ostatnio stosowane szczepionki są lepsze, skuteczniejsze, ale nadal niedoskonałe. Należy wierzyć, że w niedalekiej przyszłości nastąpi pod tym względem poprawa.³²

W najnowszych badaniach również wykazano szybki wzrost miana przeciwciał przeciw pneumokokom, ale jednocześnie jego szybki spadek (IgG i IgG₂).

Szczepienia przeciw pneumokokom są rekomendowane u chorych z przewlekłą chorobą nerek, z zespołem nerczycowym lub u chorych z niewydolnością nerek kandydatów do transplantacji. Warto rozważyć przeprowadzenie szczepień u osób w wieku >60 lat. Szczepienia powinny być powtarzane co 3-5 lat.

U 48 dzieci z niewydolnością nerek zastosowano 6-walentną szczepionkę przeciw pneumokokom. Dzieci podzielono na dwie grupy: leczone zachowawczo oraz leczone nerkozastępczo (hemodializy). Po szczepieniu stwierdzono u wszystkich wzrost miana przeciwciał (>0,35 µg/ml – zgodnie z definicją WHO). Ponadczterokrotny wzrost miana swoistych przeciwciał przeciw pneumokokom obserwowano u 45,8% w grupie leczonych zachowawczo oraz u 37,5% osób w grupie leczonych dializami.³³

Po zastosowaniu 23-walentnej szczepionki przeciwpneumokokowej u 96% chorych dializowanych po transplantacji nerki stwierdzono dobrą odpowiedź immunologiczną. Niestety szybko dochodziło do obniżenia poziomu swoistych przeciwciał.³⁴

Jaki jest mechanizm korzystnego działania szczepienia przeciw grypie?

Korzystny wpływ szczepień przeciw grypie może być wynikiem działania następujących mechanizmów:

• W wyniku szczepienia następuje aktywacja niespecyficznych mechanizmów odpowiedzi immunologicznej i zmniejszenie ładunku infekcyjnego
• W grypie proces zapalny toczy się w blaszkach miażdżycowych, prowadząc do zmian w naczyniach wieńcowych podobnych jak w zawale mięśnia sercowego; antygeny grypy wywołują reakcję skierowaną przeciwko antygenom blaszki miażdżycowej, prowadząc do jej uszkodzenia
• W czasie infekcji grypowej cholesterol HDL traci właściwości przeciwzapalne
• W czasie infekcji grupowej dochodzi do zwiększonej migracji makrofagów do ściany naczyń.

Realizacja szczepień w Europie i w Polsce

U osób w wieku >65 lat (grupa wysokiego ryzyka) szczepieniom przeciwgrypowym poddaje się w Wielkiej Brytanii 78% osób, we Francji 68% osób, w Niemczech 61% osób, we Włoszech 61% osób, a w Polsce 16% osób, wśród personelu medycznego natomiast w Wielkiej Brytanii 29% osób, we Francji 24% osób, w Niemczech 23% osób, we Włoszech 17% osób, a w Polsce 9% osób. Aby tę niezwykle niekorzystną sytuację poprawić, należy w pierwszej kolejności zalecać poddawanie się szczepieniom personelowi służby zdrowia. Następnie edukować, edukować i jeszcze raz edukować pacjentów: uświadamiać, jakie konsekwencje niesie za sobą przebycie jednej czy drugiej infekcji. Wreszcie osobom z grupy wysokiego ryzyka, jeśli to możliwe, refundować szczepionki.

Zasady szczepienia

Szczepionkę przeciwko grypie podajemy podskórnie. Powoduje to pobudzenie komórek dendrytycznych, a następnie natywnych limfocytów T. Wystarczy mała ilość pobudzonych komórek dendrytycznych i mała ilość antygenu, aby komórki dendrytyczne pobudziły limfocyty do proliferacji i różnicowania. Komórki dendrytyczne wpływają również na limfocyty B.

Szczepionka przeciwko pneumokokom jest 23-walentną polisacharydową szczepionką, a przeciwko grypie – inaktywowaną szczepionką z rozszczepionym wirionem.

Szczepionkę przeciwko pneumokokom można podawać razem ze szczepionką przeciwko grypie, za pomocą osobnych strzykawek, w dwie różne okolice ciała.³¹

Podsumowanie

Grypa to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana wirusem grypy. Inwazyjna choroba pneumokokowa jest poważnym schorzeniem i wiąże się z dużym ryzykiem zgonu. Streptococcus pneumoniae stanowi główną przyczynę pozaszpitalnego zapalenia płuc. Cukrzycy towarzyszy wzrost ryzyka infekcji. W jej patogenezie biorą udział zarówno czynniki genetyczne, jak i metaboliczne. Cukrzyca zgodnie z klasyfikacją WHO należy do chorób, w których obserwuje się wtórny deficyt układu immunologicznego (w wyniku upośledzenia czynności granulocytów oraz aktywności limfocytów). U chorych z niewydolnością nerek wiele czynników zaburza prawidłową odpowiedź immunologiczną. Należą do nich: obecność toksyn mocznicowych, przewlekła hipoproteinemia i hiperglikemia, przewlekły niedobór mikroelementów (cynku, witaminy C), bezpośredni kontakt komórek immunologicznych z błoną dializacyjną i ich uszkodzenie oraz stosowanie heparyny w leczeniu dializacyjnym. Część chorych z chorobami nerek przyjmuje ponadto leki immunosupresyjne. Dostępne na rynku szczepionki przeciwgrypowe i przeciwpneumokokowe w dużym stopniu zapobiegają infekcjom i chronią przed ich powikłaniami. W Polsce szczepieniu poddaje się tylko niewielki odsetek osób z grupy wysokiego ryzyka, w tym chorych na cukrzycę i osób ze współistniejącymi chorobami nerek. Aby tę niezwykle niekorzystną sytuację poprawić, należy zalecać poddawanie się szczepieniom personelowi służby zdrowia, uświadamiać pacjentów, jakie konsekwencje może mieć przebycie jednej czy drugiej infekcji, a osobom z grup wysokiego ryzyka, jeśli to możliwe, refundować szczepionki.

Pytania:

1. Grypa może być wywołana:

a. Wirusem A

b. Wirusem A lub B