Opieka poporodowa – połóg

Odbycie porodu przez ciężarną otyłą nie niweluje ryzyka następnych potencjalnych powikłań. Obserwuje się zwiększone ryzyko infekcji: w płucach, w drogach moczowych, rany pooperacyjnej i gruczołów piersiowych. Należy zatem zwrócić szczególną uwagę na regularne oględziny rany pooperacyjnej, ocenę temperatury ciała i utrzymywanie profilaktyki zakrzepowo-zatorowej^1,9.

Laktacja poza oczywistymi korzyściami dla noworodka przynosi też krótko- i długoterminowe korzyści szczególnie matkom chorym na cukrzycę. Zachęcanie do karmienia piersią powinno być wspomagane przez konsultacje laktacyjne, aby matki nauczyły się karmić jeszcze przed opuszczeniem szpitala. Według dostępnych publikacji problemy laktacyjne pacjentek otyłych mają swoje przyczyny: fizjologiczne, behawioralne, socjokulturowe, psychologiczne i medyczne. Otyłość skutkuje podwyższonym stężeniem progesteronu, który blokuje uruchomienie laktacji. Duża objętość gruczołów piersiowych uniemożliwia noworodkowi ich objęcie ustami. Istnieje jeszcze długa lista socjokulturowych przyczyn, jak: status socjoekonomiczny, palenie tytoniu czy niski poziom rozwoju mentalnego¹. Jednocześnie jeszcze podczas pobytu w szpitalu należy zwrócić szczególną uwagę na zagrożenie, które niesie ze sobą dzielenie przestrzeni łóżka przez noworodka i jego otyłą matkę. Zaśnięcie mamy podczas karmienia przekłada się na ryzyko uduszenia noworodka⁹.

Zdrowie psychiczne

Przyrost masy ciała i otyłość stanowią kluczowe i dobrze znane mechanizmy rozwoju depresji. Nasilenie obaw o własne zdrowie w populacji ciężarnych otyłych zwiększa poziom lęku. Inny mechanizm zaburzeń psychicznych to stygmatyzacja ze względu na otyłość, co powoduje natężenie depresji i/lub lęku. Jak już wcześniej wspomniano, rozpoznanie objawów depresji wymaga skierowania pacjentki do psychologa i psychiatry^9,14,15.

Określenie stylu życia

Zakończenie okresu połogowego nie powinno stanowić końca opieki nad kobietą z nieprawidłową masą ciała. Należy zachęcić pacjentkę do obniżenia masy ciała. Pomiędzy 6 a 12 tygodniem od zakończenia ciąży powikłanej cukrzycą należy ponownie wykonać test OGTT. Przydatny jest także model oceny insulinowrażliwości/insulinooporności (HOMA – homeostatic model assessment)^9,15.

Podsumowanie i komentarz

Opieka nad otyłą ciężarną jest dość dobrze opisana w literaturze. Poza salą operacyjną i drobnym sprzętem w gabinecie lekarskim nie jest konieczne posiadanie specjalnego wyposażenia. Co jednak należy podkreślić, właściwe postępowanie w okresie przed ciążą, w czasie jej trwania i w okresie porodu może przynieść zyski zarówno zdrowotne, jak i ekonomiczne dla jednostki oraz społeczeństwa. Rozpoznanie problemu, pomiar masy ciała i obliczenie BMI pozwalają na identyfikację grupy ryzyka. Powinniśmy udzielić pacjentce wyczerpujących informacji o istniejącym zagrożeniu, zalecić przestrzeganie reżimu w przyroście masy ciała w poszczególnych trymestrach ciąży i zachęcić do modyfikacji sposobu życia, w tym zwiększenia aktywności.

Niestety moje doświadczenia, wieloletniego lekarza klinicysty, a aktualnie pracownika dużego szpitala wielospecjalistycznego, nie napawają optymizmem. Opieka nad ciężarną otyłą w tzw. terenie niczym nie różni się od opieki nad zdrową ciężarną. Otyłość nie jest postrzegana jako czynnik ryzyka zarówno dla przebiegu ciąży, jak i porodu. Badania w kierunku cukrzycy w ciąży wykonywane są późno, a zalecenia ograniczają się do zmniejszenia spożycia słodyczy. Nie jest stosowana właściwa suplementacja. Nie zleca się wykonania kompletnych badań prenatalnych w I i II trymestrze ciąży. To tylko kilka obserwacji poczynionych w ostatnim czasie. Mam nadzieję, że publikacja przyczyni się do uzupełnienia wiedzy czytelników, co będzie skutkować poprawą zdrowia kolejnego pokolenia.