dr n. med. Agnieszka Krauze

Tabela 1. Postępowanie w Ig-E zależnej alergii pokarmowej (modyfikacja własna)¹

Alergia pokarmowa IgE-zależna dotyczy nawet 10% populacji, zwłaszcza dzieci, które są grupą szczególnie narażoną na niedobory żywieniowe wynikające z nieskonsultowanych i nadmiernie przedłużanych diet eliminacyjnych. Jednocześnie w tej grupie małych dzieci istnieje największy potencjał zapobiegania i leczenia modyfikującego przebieg choroby, gdyż ich układ immunologiczny cechuje się większą plastycznością i podatnością na immunomodulację. W ostatnim czasie nastąpiła ewolucja postępowania w alergii pokarmowej IgE-zależnej – od biernego podejścia polegającego na unikaniu alergenów, strategii „czekaj i obserwuj” oraz monitorowaniu ewentualnej samoistnej remisji w kierunku aktywniejszego działania. Obejmuje ono m.in. wprowadzanie pokarmów alergizujących w celach profilaktycznych (temat ten został omówiony w odrębnych wytycznych EAACI), wydawanie indywidualnych zaleceń dietetycznych (np. włączanie produktów pieczonych u dzieci uczulonych na mleko/jaja) oraz specyficzne interwencje immunomodulacyjne, takie jak immunoterapia swoista i leczenie biologiczne (tab. 1)¹. 

Tabela 2. Zalecenia postępowania w IgE-zależnej alergii pokarmowej

Wytyczne postępowania w IgE-zależnej alergii pokarmowej zostały opracowane na podstawie przeglądu systematycznego literatury oraz metaanaliz. We wszystkich zaleceniach wydano też praktyczne porady dotyczące sposobu postępowania (tab. 2)¹.

Postępowanie dietetyczne

Zalecenie 1

U pacjentów z potwierdzoną IgE-zależną alergią pokarmową zaleca się unikanie znanych alergenów pokarmowych.

Całkowite unikanie znanego alergenu pokarmowego jest jedyną opcją dla wielu osób z potwierdzoną IgE-zależną alergią pokarmową. Niemniej w przypadku zespołu alergii jamy ustnej (np. związanego z pyłkami) uczulone osoby mogą tolerować gotowane lub przetworzone wersje pokarmów mimo reakcji na ich surową postać. Podobnie dzieci uczulone na mleko krowie lub jajo mogą tolerować formy pieczone, choć reagują na świeże produkty. Przetwarzanie może jednak też zwiększać alergenność niektórych pokarmów, np. prażenie orzechów. Podstawa dowodowa jest niska, ponieważ nie przeprowadzono randomizowanych badań klinicznych (RCT – randomized controlled trial), które porównywałyby wyniki u pacjentów z alergią pokarmową kontynuujących spożywanie małych ilości lub przetworzonej formy alergenu (np. pieczonej) z tymi uzyskiwanymi u osób, które całkowicie go unikają. Obecnie trwają takie badania kliniczne. W wytycznych podkreślono jednak ryzyko wystąpienia ciężkiej reakcji alergicznej, również śmiertelnej, po ekspozycji na dany pokarm.

Implikacje praktyczne

Unikanie alergenu może być problematyczne, zwłaszcza jeśli jest on podstawowym składnikiem lokalnej diety lub często występuje w produktach spożywczych (np. jajo). Ponieważ przypadkowa ekspozycja i reakcje alergiczne na wyzwalające pokarmy są częste u dzieci z alergią pokarmową, powinny być wydane dostosowane do wieku ustne lub pisemne zalecenia dotyczące konkretnego alergenu pokarmowego i produktów, których należy unikać. Główne alergeny (lub ryzyko ich obecności w wyniku zanieczyszczenia) zawsze powinny być wyraźnie oznaczone na etykiecie przez producenta lub uwzględnione w menu dla żywności niepakowanej.

Zalecenie 2

U pacjentów z potwierdzoną IgE-zależną alergią pokarmową zaleca się kontynuację spożywania tolerowanych pokarmów.

Wartościowa i różnorodna dieta jest istotna dla dzieci w każdym wieku. Szczególnie ma znaczenie dla wzrostu, rozwoju i pierwotnej prewencji innych chorób alergicznych u niemowląt i małych dzieci. Dlatego istotne jest, aby – poza pokarmami wyzwalającymi reakcje alergiczne – wszystkie inne produkty były wprowadzane lub przywracane do diety i spożywane regularnie (tj. co najmniej raz w tygodniu w odpowiednich do wieku porcjach), w tym także te, wobec których występuje uczulenie, ale nie ma objawów klinicznych (tzw. tolerancja kliniczna). Dotyczy to również przetworzonych form pokarmów, które są tolerowane (np. mleko i jajo w formie pieczonej), przy jednoczesnym unikaniu mniej przetworzonych wersji tych produktów (np. świeżego mleka bądź jaj gotowanych na miękko).

Dostępne są umiarkowane dowody naukowe wspierające kontynuację spożywania tolerowanych pokarmów. Panel ekspertów przypisał dużą wagę ograniczeniu opóźnień we wprowadzaniu pokarmów uzupełniających i zapobieganiu niedoborom żywieniowym.

Implikacje praktyczne

Pokarmy wcześniej tolerowane, które nie były powiązane z reakcjami alergicznymi i w przypadku których alergia została prawidłowo wykluczona, powinny być ponownie wprowadzone do diety. Kontynuacja spożywania tolerowanych pokarmów może wymagać wsparcia w postaci konsultacji lub prób prowokacyjnych, zwłaszcza u dzieci uczulonych (choć nie powinno się wykonywać testów na pokarmy dobrze tolerowane, niestety takie sytuacje się zdarzają przed skierowaniem do specjalisty i prowadzą do niepotrzebnego unikania pokarmów).

Nie należy automatycznie eliminować z diety pokarmów powiązanych z alergenem, jeśli są one dobrze tolerowane (np. inne orzechy już wcześniej tolerowane przez dziecko uczulone na orzech laskowy). U niemowląt nie należy opóźniać wprowadzania innych pokarmów – zwłaszcza orzeszków ziemnych i jaja – jeśli nie są one znanym alergenem, ponieważ ich wczesne dodawanie do diety przynosi udowodnione korzyści.