Wykluczenie pierwotnych niedoborów odporności

Small tab.4

Tabela 3. Stężenie immunoglobulin w surowicy u zdrowych dzieci i dorosłych

Rodzice dziecka z częstymi OZDO twierdzą, że ich dziecko „nie ma wcale odporności”, wywiad chorobowy i badanie przedmiotowe pozwalają lekarzowi POZ wykluczyć z dużym prawdopodobieństwem pierwotny niedobór odporności (PNO), a następnie uspokoić rodziców. PNO należy do rzadkich chorób, rozpoznawany jest u 1 na 10 000 mieszkańców. Lekarz pierwszego kontaktu powinien zwrócić uwagę na występowanie dwóch lub więcej niepokojących objawów klinicznych, które mogłyby wskazywać na PNO, a dziecko z tymi objawami skierować do poradni immunologii (tab. 2).9 Wczesne rozpoznanie PNO daje wielu dzieciom szanse na pełne wyleczenie (www.immunologia.czd.pl).

Badaniem, które pozwoli wykluczyć najczęstsze wrodzone niedobory odporności, jest morfologia krwi z rozmazem oraz ocena stężenia głównych klas immunoglobulin. Bardzo ważne jest, aby wartości immunoglobulin G, A i M porównano z wartościami referencyjnymi stężeń odpowiednimi dla wieku dziecka, które różnią się zasadniczo od stężeń immunoglobulin u dorosłych (tab. 3).10

Szczepienia ochronne: obowiązkowe i zalecane

Realizacja szczepień zawartych w programie szczepień obowiązkowych stanowi priorytet w ochronie każdego dziecka przed szczególnie groźnymi chorobami zakaźnymi. Z punktu widzenia ochrony zdrowia dziecka szczepienia zalecane (odpłatne), zawarte w programie szczepień ochronnych, są tak samo ważne jak szczepienia obowiązkowe (bezpłatne).

Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku

Szczepienia obowiązkowe chronią przed chorobami zakaźnymi, których dzięki prowadzonym szczepieniom obecnie nie ma (poliomyelitis, błonica) lub występują sporadycznie (tężec, odra), oraz przed takimi chorobami zakaźnymi, których występowanie udało się ograniczyć w znacznym stopniu (świnka, różyczka, krztusiec).

Szczepienia zalecane osobom narażonym w sposób szczególny na zakażenie

Układ odporności małego dziecka z powodu swej niedojrzałości, szczególnie do 2 roku życia, nie jest w stanie obronić się przed niektórymi patogenami. Zagrożeniem są inwazyjne zakażenia bakteriami otoczkowymi. Szczepienia obowiązkowe przeciwko Haemophilus influenzae typu b oraz zalecane przeciwko Streptococcus pneumoniae (bezpłatne dla grup ryzyka, dzieci do 5 roku życia) oraz Neisseria meningitidis zapobiegają poważnym inwazyjnym zakażeniom wywołanym przez te patogeny. Szczepienie niemowląt przeciwko pneumokokom zmniejsza nosicielstwo bakterii i w ten sposób chroni osoby z najbliższego otoczenia dziecka przed zachorowaniem na inwazyjną chorobę pneumokokową, w tym szczególnie osoby w wieku >65 roku życia przed zapaleniem płuc wywołanym przez Streptococcus pneumoniae.11

Do zapamiętania

• Zaszczepienie trzema dawkami szczepionki przeciwko WZW typu B chroni przed zakażeniem nawet wtedy, gdy stężenie przeciwciał wynosi <10 j.m./l. Nie ma wskazań do podania dodatkowej dawki szczepionki, ponieważ brak lub małe stężenie przeciwciał w zdrowej populacji nie jest wynikiem braku odporności, ale braku ekspozycji na krążący wirus zapalenia wątroby typu B, który stymulowałby wytwarzanie przeciwciał. Jak dotąd w Polsce nie ma danych o zachorowaniach na wirusowe zapalenie wątroby typu B w zdrowej populacji, wśród dzieci i dorosłych szczepionych trzema dawkami szczepionki.
• W Programie Szczepień Ochronnych na 2013 rok nie znalazły się rekomendacje dotyczące szczepień przeciwko grypie dla dzieci zdrowych od 6 m.ż. do 18 r.ż., gdyż nie są one w grupie ryzyka klinicznego ciężkiego przebiegu grypy. W przeciwieństwie do zdrowej populacji dzieci z obniżoną odpornością i chorobami przewlekłymi (patrz grupa dzieci obowiązkowo szczepionych przeciwko pneumokokom) są szczególnie narażone na powikłania choroby zasadniczej w przebiegu zakażenia wirusem grypy, dlatego to one przede wszystkim powinny być szczepione każdego roku.11
• Dziecko uczulone na białko jaja kurzego, nawet z reakcją anafilaktyczną w wywiadzie, może być szczepione bezpiecznie szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR).12
• Lekarz powinien zaznaczyć w karcie pacjenta, że udzielił informacji o zagrożeniach dla zdrowia i życia dziecka wynikających z zakażeń, którym można zapobiec przez szczepienia.
• Powinien zostać wypełniony formularz świadomej zgody na wykonanie szczepienia, a także odnotowana każda odmowa szczepień, o której należy zawiadomić stację sanitarno-epidemiologiczną.

Środki stosowane w immunomodulacji

Witamina D i Wapń

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii dotyczącymi profilaktyki krzywicy i osteoporozy dla prawidłowego wzrostu dziecka i mineralizacji kości niezbędne jest zapewnienie dzieciom i młodzieży spożycia odpowiednich ilości wapnia oraz witaminy D. Pochodzić one powinny z diety uzupełnianej żywnością wzbogacaną w te składniki i – w razie potrzeby – preparatami farmaceutycznymi.13

Dobowe spożycie witaminy D:

• Noworodki urodzone przedwcześnie: 400-800 IU/24 h (łącznie dieta + suplementy) do osiągnięcia wieku skorygowanego 40 Hbd

• Noworodki donoszone: 400 IU/24 h

• Niemowlęta: 400 IU (łącznie dieta + suplementy)

• Dzieci w wieku 2-18 lat: 400 IU/24 h od października do marca lub przez cały rok, jeśli w miesiącach letnich brakuje odpowiedniej syntezy skórnej; dzieci z nadwagą 800-1000 IU

Do góry