Dziecko w okresie rozwojowym nie może być przedmiotem eksperymentu – prób podawania coraz to nowych substancji „podnoszących odporność”. Gdyby istotnie można było tak łatwo ingerować w funkcje układu odporności, to w wyniku aktualnych praktyk z zastosowaniem licznych dostępnych „immunomodulatorów” mogłoby dojść do wyczerpania mechanizmów obronnych. Rodzice i opiekunowie muszą być przekonani, że nic nie zastąpi dziecku zdrowego trybu życia – to on jest tym właściwym „immunostymulatorem” w wieku rozwojowym.

Do zapamiętania

• Zakażenia wirusowe są przyczyną 85% stanów zapalnych dróg oddechowych u dzieci do lat 5, mają zwykle łagodny przebieg, wymagają jedynie łagodzenia objawów, takich jak wysoka gorączka, katar czy kaszel.
• Realizacja programu szczepień ochronnych jest najskuteczniejszym sposobem ochrony przed chorobą zakaźną zagrażającą dziecku w wieku rozwojowym.
• Witaminy! Nie istnieją dane uzasadniające podawanie dziecku preparatów witaminowych w celu stymulacji oporności i zmniejszenia liczby zakażeń.
• Podawanie probiotyków zawierających szczepy Lactobacillus rhamnosus GG, Saccharomyces boulardii w ostrej biegunce to jedyne dotąd wskazanie do ich stosowania.
• Probiotyki nie mają rekomendacji w profilaktyce zakażeń dróg oddechowych i chorobach alergicznych. Wyniki badań klinicznych stosowania probiotyków w profilaktyce i leczeniu chorób alergicznych są niejednoznaczne, część z nich wskazuje na brak ich skuteczności.
• Lizaty bakteryjne charakteryzują się umiarkowaną skutecznością, co może również wynikać z faktu, że zakażenia bakteryjne to tylko 15% wśród ogółu ostrych zakażeń dróg oddechowych. W razie braku skuteczności preparatu nie zachęca się do dalszych prób terapeutycznych.
• Jeżówka ani inne preparaty roślinne nie wykazują udowodnionego działania immunomodulacyjnego. Ich stosowanie nie wiąże się z jakimkolwiek działaniem klinicznym.
• Zdrowy tryb życia – jak dotąd – to najskuteczniejszy „immunostymulator” ograniczający ostre zakażenia dróg oddechowych u dziecka w okresie intensywnego rozwoju.

Artykuł przygotowany w ramach grantu edukacyjnego Fundacji im. Jeffreya Modella.

Dr A. Lewandowicz-Uszyńska w latach 2005-2006 prowadziła wykłady nt. diagnostyki pierwotnych niedoborów odporności u dzieci i nawracających zakażeń dróg oddechowych sponsorowane przez firmę Pierre Fabre Medicament.

Piśmiennictwo

1. Gruber C, Keil T, Kulig M, Roll S, Wahn U, Wahn V. History of respiratory infections in the first 12 yr among children from a birth cohort. Pediatr Allergy Immunol. 2008;19:505-512.

2. Monto AS. Occurrence of respiratory virus: time, place and person. Pediatr Infect Dis J. 2004;23:S58-S64.

3. Monto AS. Epidemiology of viral respiratory infections. Am J Med. 2002;112(Suppl 6A):4S-12S.

4. Huijskens EG, Biesmans RC, Buiting AG, Obihara CC, Rossen JW. Diagnostic value of respiratory virus detection in symptomatic children using real-time PCR. Virol J. 2012;9:276.

5. van Gageldonk-Lafeber AB, van der Sande MA, Heijnen ML, et al. Risk factors for acute respiratory tract infections in general practitioner patients in The Netherlands: a case-control study. BMC Infect Dis. 2007;7:35.

6. van Gageldonk-Lafeber AB, Heijnen ML, Bartelds AI, et al. A case-control study of acute respiratory tract infection in general practice patients in The Netherlands. Clin Infect Dis. 2005;41: 490-497.

7. ATOM-DS-433-8/2012. Profilaktyka zakażeń RSV ww grupie niemowląt w grupie wysokiego ryzyka w Polsce. Analiza weryfikacyjna 2013.

8. Castro-Rodriguez JA, Cifuentes L, Rodriguez-Martinez CE. The asthma predictive index remains a useful tool to predict asthma in young children with recurrent wheeze in clinical practice. J Allergy Clin Immunol. 2011; 127:1082-1083.

9. Bernatowska E. Jak rozpoznawać i leczyć pierwotne niedobory odporności. Pediatr po Dypl. 2010;14:83-94.

10. Wolska-Kuśnierz B, Gregorek H, Zapaśnik A i wsp. Wartości referencyjne stężeń immunoglobulin G, A, M i D w surowicy zdrowych dzieci i osób dorosłych, mieszkańców województwa mazowieckiego. Standardy Med. 2010;7(3):524-532.

11. Dobrzańska A, Bernatowska E, Grzesiowski P. Priorytetowe zmiany w Programie Szczepień Ochronnych na lata 2011-2012. Zakażenia. 2010:73-76.

12. Bernatowska E, Biernat-Sitarz K, Pietrucha B. Szczepienia dzieci i osób dorosłych uczulonych na białko jaja kurzego – coraz mniej ograniczeń. Standardy Medyczne/Pediatria. 2012;9:100-105.

13. Dobrzańska A, Zespół Ekspertów. Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D – 2009. Pol Merk Lek. 2010;28:130-133.

14. Dobrzańska A, Zespół Ekspertów. Zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych w 1. roku życia opracowane przez zespół ekspertów powołany przez konsultanta krajowego ds. pediatrii. Przewodnik Lekarza. 2008;2:75-77.

15. Urashima M, Segawa T, Okazaki M, et al. Randomized trial of vitamin D supplementation to prevent seasonal influenza A in schoolchildren. Am J Clin Nutr. 2010;91:1255-1260.

16. Douglas RM, Hemila H, Chalker E, Treacy B. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2007;CD000980.

17. Feleszko W, Ruszczyński M, Zalewski BM. Non-specific immune stimulation. Separating the wheat from the chaff. Paediatr Respir Rev. 2013 (w druku).

18. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. February 2012. http://www.worldgastroenterology.org/acute-diarrhea-in-adults.html.

19. Weichert S, Schroten H, Adam R. The role of prebiotics and probiotics in prevention and treatment of childhood infectious diseases. Pediatr Infect Dis J. 2012;31:859-862.

20. Hojsak I, Snovak N, Abdovic S, et al. Lactobacillus GG in the prevention of gastrointestinal and respiratory tract infections in children who attend day care centers: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Clin Nutr. 2010;29:312-316.

21. Hojsak I, Abdovic S, Szajewska H, et al. Lactobacillus GG in the prevention of nosocomial gastrointestinal and respiratory tract infections. Pediatrics. 2010; 125:e1171-e1177.

22. Hao Q, Lu Z, Dong BR, Huang CQ, Wu T. Probiotics for preventing acute upper respiratory tract infections. Cochrane Database Syst Rev. 2011;9:CD006895.

23. Fiocchi A, Burks W, Bahna SL, et al. Clinical Use of Probiotics in Pediatric Allergy (CUPPA): A World Allergy Organization Position Paper. World Allergy Organ J. 2012;5:148-167.

24. van Gageldonk-Lafeber AB, Heijnen ML, Bartelds AI, et al. A case-control study of acute respiratory tract infection in general practice patients in The Netherlands. Clin Infect Dis. 2005; 41:490-497.

25. Grześkowiak Ł, Grönlund MM, Beckmann C, et al. The impact of perinatal probiotic intervention on gut microbiota: double-blind placebo-controlled trials in Finland and Germany. Anaerobe. 2012;18:7-13.

26. Morrow LE, Gogineni V, Malesker MA. Synbiotics and probiotics in the critically ill after the PROPATRIA trial. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2012;15:147-150.

27. del-Rio-Navarro BE, Espinosa RF, Flenady V, Sienra-Monge JJ. Cochrane Review: Immunostimulants for preventing respiratory tract infection in children. Evid-Based Child Health. 2012;7:629-717.

28. Schaad UB. OM-85 BV, an immunostimulant in pediatric recurrent respiratory tract infections: a systematic review. World J Pediatr. 2010;6:5-12.

29. Cazzola M, Anapurapu S, Page CP. Polyvalent mechanical bacterial lysate for the prevention of recurrent respiratory infections: A meta-analysis. Pulm Pharmacol Ther 2011.

30. Karaca NE, Gulez N, Aksu G, et al. Does OM-85 BV prophylaxis trigger autoimmunity in IgA deficient children? Int Immunopharmacol. 2011;11:1747-51.

31. Litwin M, Materna B, Grenda R, Grzesiowski P. Śródmiąższowe zapalenie nerek związane ze stosowaniem immunoterapii i leków immunostymulujących – opis 2 przypadków. Pol Merk Lek. 2001;11:254-258.

32. Linde K, Barrett B, Wolkart K, et al. Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev 2007;CD000530.

33. Litzman J, Lokaj J, Krejci M, et al. Isoprinosine does not protect against frequent respiratory tract infections in childhood. Eur J Pediatr. 1999;158:32-37.

34. Feleszko W, Ruszczyński M, Zalewski BM. Nieswoista stymulacja odpornosci. Czy zalecac i co wybierać? Standardy Medyczne 2012 (w druku).

35. Szponar L, Ołtarzewski M. Epidemiologia niedożywienia dzieci i młodzieży w Polsce. Pediatria Współczesna. 2004;6:7-13.

36. Szponar L, Ciok J, Dolna A, Oltarzewski M. Policy options for responding to the growing challenge from obesity (PorGrow) in Poland. Obes Rev. 2007;8(Suppl 2):91-98.

37. Falagas ME, Kompoti M. Obesity and infection. Lancet Infect Dis. 2006;6:438-446.

38. McLarnon A. Obesity: Influenza immunity impaired in obesity. Nat Rev Endocrinol. 2011.

39. Groneberg-Kloft B, Feleszko W, Dinh QT, et al. Analysis and evaluation of environmental tobacco smoke exposure as a risk factor for chronic cough. Cough. 2007;3:6.

40. Flouris AD, Koutedakis Y. Immediate and short-term consequences of secondhand smoke exposure on the respiratory system. Curr Opin Pulm Med. 2011;17:110-115.

41. Cheraghi M, Salvi S. Environmental tobacco smoke (ETS) and respiratory health in children. Eur J Pediatr. 2009;168:897-905.

42. Bielska D, Trofimiuk E, Ołdak E, Cylwik B, Chlabicz S. Exposure to tobacco smoke and type of acute respiratory infections in children. Przegl Lek. 2010; 67:838-842.

43. Burke H, Leonardi-Bee J, Hashim A, et al. Prenatal and passive smoke exposure and incidence of asthma and wheeze: systematic review and meta-analysis. Pediatrics. 2012;129:735-744.

44. Feleszko W, Ruszczyński M, Jaworska J, Strzelak A, Zalewski BM, Kulus M. Environmental tobacco smoke exposure and risk of allergic sensitization in children: systematic review with meta-analysis. W przygotowaniu 2013.

45. Cohen S, Doyle WJ, Alper CM, Janicki-Deverts D, Turner RB. Sleep habits and susceptibility to the common cold. Arch Intern Med. 2009;169:62-67.

46. Timmons BW. Paediatric exercise immunology: health and clinical applications. Exerc Immunol Rev. 2005;11:108-44.

47. Jedrychowski W, Maugeri U, Flak E, et al. Cohort study on low physical activity level and recurrent acute respiratory infections in schoolchildren. Cent Eur J Public Health. 2001;9:126-129.

Do góry