Według ostatnich danych standardowy wskaźnik śmiertelności w anoreksji wynosi 3,2 proc. dla pacjentów chorujących < 15 lat i 6,6 proc. dla chorujących dłużej.

Jadłowstręt psychiczny, bulimia i zespół napadowego objadania się to poważne choroby młodych kobiet, choć nie tylko

Zaburzenia odżywiania są grupą zaburzeń emocjonalnych zagrażających zdrowiu i życiu, a jednocześnie niezwykle trudnych w leczeniu ze względu na wieloczynnikową etiologię, egosyntoniczność i wynikający z niej brak motywacji do leczenia oraz zgodność z dominującymi normami kulturowymi i ą zaburzeń emocjonalnych zagrażających zdrowiu i życiu, a jednocześnie niezwykle trudnych w leczeniu ze względu na wieloczynnikową etiologię, egosyntoniczność i wynikający z niej brak motywacji do leczenia oraz zgodność z dominującymi normami kulturowymi i wzorcami urody, także kultu szczupłego ciała.

Wyczerpujące opisanie tych zaburzeń w jednym artykule o ograniczonej objętości wydaje się zadaniem niemożliwym do wykonania, a także niezbyt przydatnym, ponieważ istnieje wiele takich opisów w polskiej literaturze naukowej.[1-3] Dlatego zdecydowaliśmy arbitralnie ograniczyć się do pewnych zagadnień, takich jak zmiany w DSM V, przytoczyć bardziej szczegółowy opis zespołu napadowego objadania się, który dotąd nie znajdował się w klasyfikacjach polskiej i amerykańskiej, opis powikłań towarzyszących zaburzeniom odżywiania oraz wskazań do hospitalizacji. Pozostałą część artykułu poświęcimy metodom leczenia, ze względu na znaczenie praktyczne tego zagadnienia, opierając się oprócz literatury przedmiotu, w dużym stopniu na doświadczeniach własnych autorki.

Definicja i zmiany w DSM V

Według DSM V[4] zaburzenia te charakteryzują uporczywe zaburzenia odżywiania się i zachowań związanych z jedzeniem, które powodują zmienione spożywanie i wchłanianie pokarmów oraz znacząco upośledzają zdrowie fizyczne i psychospołeczne funkcjonowanie. Do tej grupy zalicza się picę, zaburzenia ruminacyjne, unikająco-ograniczające wzorce odżywiania się, jadłowstręt psychiczny, bulimię i zespół napadowego objadania się.

Jak wynika z tej definicji, najnowsza klasyfikacja amerykańska połączyła w jedną grupę zaburzenia jedzenia z okresu niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa z tradycyjna grupą zaburzeń odżywiania się. Wiąże się to z likwidacją całej dotychczasowej dużej grupy zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym i włączeniem jej do grupy zaburzeń neurorozwojowych.[5]

Model etiologiczny zaburzeń odżywiania ilustruje wykres 1.

Wieloczynnikowość tego modelu niestety wskazuje, że nasza wiedza na temat etiologii zaburzeń odżywiania ma duże luki poznawcze w tym zakresie. Badania oczywiście są wielokierunkowe, z dużym naciskiem na badania genetyczne, które nie przyniosły jednak jednoznacznych wyników. Inna grupa badań dotyczy zmian w neurofizjologii mózgu. Wskazują one na większą liczbę zmian w EEG, zwłaszcza w prawej półkuli u pacjentów chorych na anoreksję, a także zmienioną aktywację mózgu w odpowiedzi na różne zadania.[6-8] Jeszcze inne ciekawe badania wskazują, że restrykcje pokarmowe w anoreksji i objadanie się w bulimii mogą być związane z nieprawidłowym rozpoznawaniem sygnałów dotyczących głodu, co z kolei może wynikać z niewłaściwej oceny sygnałów związanych ze słodkim smakiem.[9]

W dalszej części artykułu pominiemy zaburzenia karmienia występujące przede wszystkim we wczesnym dzieciństwie, koncentrując się na trzech pozostałych grupach diagnostycznych, a mianowicie zaburzeniach odżywiania: jadłowstręcie psychicznym, bulimii i zespole napadowego objadania się. Ponieważ kryteria diagnostyczne dwu pierwszych zaburzeń są czytelnikom doskonale znane, omówimy dokładniej tylko kryteria ostatniego z wymienionych zaburzeń odżywiania, tym bardziej że staje się ono jednym z najczęstszych z tej grupy.

Warto jedynie pamiętać o dwu ważnych zmianach w DSM V. W kryteriach diagnostycznych jadłowstrętu psychicznego pominięto konieczność braku miesiączki[10], co wydaje się istotną zmianą, a w kryteriach bulimii zmieniono częstość występowania zarówno napadów objadania, jak i zachowań kompensacyjnych z dwa razy w tygodniu na raz w tygodniu, w ciągu trzech, a nie sześciu miesięcy.[11] Ciekawe, czy ICD 11 powtórzy te zmiany.

Zespół gwałtownego napadowego objadania się

Zespół napadowego objadania się (ang. binge eating disorder) polega na nawracających epizodach przejadania się, którym towarzyszy uczucie upośledzonej kontroli, niezadowolenie z siebie, a jednocześnie nie występują, tak jak w bulimii, zachowania kompensacyjne, takie jak wymioty, przeczyszczanie się, głodzenie lub nadmierne ćwiczenia fizyczne. Zachowania takie mogą pojawiać się sporadycznie, ale bez typowej dla bulimii regularności.

Sam napad objadania się jest podobny do napadu występującego w bulimii. Z tego powodu niektórzy badacze i klinicyści sądzą, że zaburzenie to można traktować jako specyficzną formę bulimii.

Epidemiologia

Rozpowszechnienie oceniane jest na 0,7 do 2,3-4 proc. populacji. W grupach osób będących w programach redukcji wagi rozpowszechnienie wahało się od 15 do 50 proc. Kobiety chorują 1,5 raza częściej niż mężczyźni.

Etiologia i patogeneza zespołu napadowego objadania się jest mało znana. Pojawiają się badania wskazujące na rodzinne występowanie tego zaburzenia i rolę czynników genetycznych.[12]