• genetyczne,
• fizjologiczne,
• konstytucjonalne,
• behawioralne,
• środowiskowe

w różnej proporcji w odniesieniu do indywidualnej osoby przyczyniają się do rozwoju otyłości.

Mimo że otyłość nie została uznana za zaburzenie psychiczne, podkreślono jej związki z różnymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak zespół napadowego objadania się, zaburzenia afektywne, schizofrenia. Otyłość może być także efektem ich leczenia, głównie farmakologicznego.[13]

Wzajemne relacje podgrup zaburzeń odżywiania i zwyczajów żywieniowych przedstawia wykres 2.

Wykres 2. Różne podgrupy zaburzeń odżywiania.

Konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego osób cierpiących na zaburzenia odżywiania i ich różnicowanie

Jadłowstręt psychiczny. Konsekwencje zdrowotne wynikają z postępującego wyniszczenia całego organizmu. Utrata wielu kilogramów w krótkim czasie jest szczególnie niebezpieczna. Według ostatnich danych standardowy wskaźnik śmiertelności w anoreksji wynosi 3,2 proc. dla pacjentów chorujących < 15 lat i 6,6 proc. dla chorujących dłużej. Czynnikami ryzyka śmierci są: nadużywanie alkoholu, niska masa ciała i złe przystosowanie społeczne.[14]

Następstwa wychudzenia i wyniszczenia organizmu w anoreksji:

• zaniki korowe w mózgu, zanik istoty białej, powiększenie przestrzeni płynowych,
• trwałe deficyty neuropsychologiczne,
• apatia, trudności w koncentracji, depresja,
• napady padaczkowe,
• bradykardia, zaburzenia rytmu serca, spadki ciśnienia tętniczego krwi,
• sinica,
• osteopenia, osteoporoza, podatność na złamania kości,
• zahamowanie wzrostu,
• osłabienie siły mięśniowej, skurcze i bóle mięśniowe,
• zahamowanie rozwoju psychoseksualnego, zanik miesiączki, libido,
• bóle brzucha, wymioty, wzdęcia, zaparcia, przedłużone opróżnianie żołądka,
• zaburzone wskaźniki wątrobowe, zespół tętnicy krezkowej górnej,
• obrzęki głodowe, nefropatia, spadek filtracji kłębkowej, kamica, lanugo, suchość skóry i łamliwość paznokci, zajady, wypadanie włosów.

Śmierć w jadłowstręcie psychicznym następuje najczęściej na skutek skrajnego wyniszczenia organizmu, zatrzymania akcji serca, często z powodu płynu w osierdziu.

Konsekwencje psychospołeczne jadłowstrętu psychicznego to przede wszystkim postępująca izolacja społeczna pacjentek, konflikty w rodzinach, narastające zaburzenia depresyjne i lękowe.

Komplikacje medyczne bulimii wynikają przede wszystkim z zachowań kompensacyjnych w stosunku do napadów objadania się, i są następujące:

• zaburzenia elektrolitów (zasadowica metaboliczna, hiperchloremia, hipokaliemia),
• zaburzenia metaboliczne,
• niedobory witamin,
• uszkodzenia tylnej ściany gardła i przełyku,
• erozja szkliwa zębów przez kwas solny, powiększenie ślinianek przyusznych,
• nasilone rozstępy skórne wynikające z wahań wagi,
• biegunki i zaparcia wynikające z nadużywania środków przeczyszczających,
• niedrożność porażenna jelit,
• osłabienie, bóle głowy,
• neuropatie, miopatie, czasami napady drgawkowe.

Podstawową konsekwencją psychospołeczną bulimii jest podporządkowanie życia chorych zachowaniom bulimicznym, prowadzące do zaburzeń funkcjonowania seksualnego, społecznego (ograniczanie kontaktów towarzyskich), skrywanych pod maską względnie dobrego funkcjonowania, zwłaszcza w pracy zawodowej.

Wydaje się, że rozpoznanie zaburzeń odżywiania jest dosyć proste. Jednak w przypadku anoreksji utrudnia je bardzo niechętna postawa pacjentek do ujawniania objawów, czasami wręcz uciekanie się do kłamstw na ten temat, oraz próby ze strony pacjentek, ale także rodziny, szukania innych somatycznych przyczyn wychudzenia. Powoduje to odwlekanie prawidłowego leczenia i niepotrzebne badania dodatkowe, a nawet hospitalizacje, najczęściej w oddziałach gastroenterologii.

Jadłowstręt psychiczny wymaga różnicowania z innymi chorobami powodującymi spadek masy ciała i wyniszczenie, zwłaszcza z chorobami nowotworowymi (głównie nowotwory OUN), gruźlicą płuc, chorobami tarczycy, chorobą Adisona, stanami zapalnymi żołądka i jelit, zapaleniem wątroby, chorobą Leśniowskiego-Crohna. Utratę łaknienia i w efekcie wyniszczenia dają także zaburzenia depresyjne, czasami schizofrenia (raczej krótkotrwałą) oraz niektóre leki.

Pacjentki chore na bulimię chętniej mówią o objawach, które je męczą, często wręcz upokarzają, mają większe poczucie choroby niż osoby cierpiące na jadłowstręt. Objawy te wymagają różnicowania z chorobami powodującymi wymioty, takimi jak:

• choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego,
• choroby zakaźne,
• rzadkie schorzenia neurologiczne,
• choroby metaboliczne,
• zatrucia.

W zakresie różnicowania z zaburzeniami psychicznymi należy brać pod uwagę:

• przede wszystkim jadłowstręt psychiczny,
• wymioty psychogenne,
• depresję,
• zaburzenia lękowe.

Dalszą część artykułu poświęcimy leczeniu zaburzeń odżywiania, ze szczególnym uwzględnieniem trudności i wskazówek praktycznych, jak je przezwyciężać.

Cele ogólne w leczeniu jadłowstrętu psychicznego: