lek. Ewa Dobiała

Ten, kto siebie, innych poznał,

Tutaj także przyzna,

Że z Zachodem razem Wschód

Jedna to ojczyzna.

J.W. Goethe

(tłum. J. Prokop)

Psychoterapia pozytywna i transkulturowa (PPT after Peseschkian, since 1977)^TM jest podejściem humanistyczno-psychodynamicznym opracowanym przez prof. Nossrata Peseschkiana w Niemczech w 1968 r. i rozwijanym przede wszystkim w latach 70. i 80. XX w. Integruje w sobie: humanistyczną wizję człowieka, psychodynamiczne rozumienie dynamiki konfliktów, refleksję systemową obejmującą aspekty transgeneracyjne i transkulturowe, elementy poznawczo-behawioralne oraz myślenie strategiczne, w tym oparty na zasobach i zorientowany na cel 5-etapowy proces psychoterapii¹. Od czasu wprowadzenia PPT do świata nauki opublikowano ponad 250 artykułów i ponad 30 książek dotyczących tej modalności (autorem części z nich był twórca omawianej metody^2-8). Wiele publikacji dotyczyło skuteczności PPT oraz narzędzi, które zostały stworzone i opisane przez to podejście^9-15. Ostatnio wydana książka Messiasa i wsp. „Positive Psychiatry, Psychotherapy and Psychology” jest pierwszą na świecie pozycją stworzoną wspólnie przez 48 autorów będących przedstawicielami świata psychoterapii pozytywnej, psychologii pozytywnej oraz psychiatrii pozytywnej, zamieszkujących 13 krajów i 5 kontynentów¹⁶.

Psychoterapia pozytywna i transkulturowa w Polsce i na świecie

PPT jest rozpoznawana jako niezależna modalność przez europejskie i światowe stowarzyszenia zrzeszające główne szkoły psychoterapeutyczne: European Association for Psychotherapy (EAP), World Council for Psychotherapy (WCP) oraz International Federation for Psychotherapy (IFP). World Association for Positive and Transcultural Psychotherapy (WAPP) jest oficjalną organizacją EWAO (European Wide Accrediting Organization), ma także akredytację World Certificate for Psychotherapy. Lata międzynarodowego rozwoju PPT pozwoliły zbudować sieć ponad 100 współpracujących ze sobą ośrodków psychoterapeutyczno-szkoleniowych, zarówno lokalnych, regionalnych, jak i krajowych na całym świecie, z siedzibą zarządu w Wiesbaden w Niemczech. Aktualnie zrzesza ona psychoterapeutów z 33 krajów. Pierwsze szkolenie w tej modalności w Polsce odbyło się w 2010 r.

PPT jako podejście humanistyczne i transkulturowe

Twórca PPT, prof. Nossrat Peseschkian (1933-2010), był specjalistą w dziedzinie psychiatrii, neurologii, medycyny psychosomatycznej oraz psychoterapeutą. Pochodził z Iranu, w 1954 r. przyjechał do Niemiec, gdzie rozpoczął studia medyczne. Podczas szkolenia zawodowego i praktyki lekarskiej oraz pracy psychoterapeutycznej skupił się na różnicach między filozofią, tradycjami i przekazami obecnymi w kulturach orientalnych i zachodnich¹⁷. Koncepcję stworzonej przez siebie metody oparł na holistycznej wizji świata.

PPT zakłada między innymi, że człowiek jest integralną częścią całości, która go otacza, i przychodzi na świat z podstawowymi immanentnymi właściwościami: zdolnością do miłości i zdolnością do nauki. Uważność twórcy tego podejścia była skierowana ku rozpoznaniu, co jako ludzie mamy wspólnego, a co nas różni. W PPT zgłaszane przez pacjentów objawy i diagnozowane przez klinicystów zaburzenia są rozumiane jako nieświadome dążenie jednostki do możliwej równowagi psychicznej w warunkach, w których dany człowiek się znalazł. Każda wnoszona przez pacjenta treść jest reflektowana przez pryzmat „positum”, mieszczącego w sobie zarówno trudności, jak i wypracowywane dzięki nim zasoby. Psychoterapia pozytywna w ujęciu Peseschkiana postrzega człowieka jako istotę zasadniczo dobrą, co oznacza, że ma on zdolność do empatycznego i altruistycznego bycia z innymi, że jest w stanie wnieść rozwojowy wkład w swoją rodzinę czy szerzej rozumianą grupę społeczną. Pamięta o wymiarach przeszłości, przyszłości i teraźniejszości, poszukuje sensu życia oraz potrafi być w kontakcie z wymiarem duchowym.

W narracji terapeutycznej wykorzystuje się zarówno formy przekazu opartego na języku wyjaśnień bogatych w pojęcia opisujące dynamikę konfliktów, jak i niedyrektywne formy komunikacji (anegdoty, bajki, przypowieści, metafory). Wprowadzane przeformułowania transkulturowe są źródłem zaciekawienia, uruchamiają zasoby, uelastyczniają sztywny system przekonań, a także pozwalają na integrowanie wnoszonych przez pacjenta doświadczeń¹⁸.

Podejście strategiczne

W strukturze koncepcji PPT można rozpoznać kilka fundamentalnych strategii porządkujących zarówno proces terapeutyczny (5 etapów PPT), jak i relację terapeutyczną (3 etapy interakcji), pozwalających na uporządkowaną konceptualizację przypadku (model konfliktów) oraz strategie samopomocowe.

Pięć etapów PPT

W pracy z pacjentem wyróżnia się 5 etapów:

• etap obserwacji
• etap inwentarza
• etap wzmocnienia sytuacyjnego
• etap werbalizacji
• etap rozszerzenia celów¹⁹.