Etap obserwacji pozwala rozpoznać, z jakim problemem zgłasza się pacjent. Otwiera przestrzeń na uważność diagnostyczną, refleksję nad tworzącą się dynamiką przeniesienia i przeciwprzeniesienia oraz na wypracowanie kontraktu z pacjentem.

Etap inwentarza to czas terapeutycznego przyglądania się jego linii życia. Na tym etapie dochodzi do rozpoznania obecnych w przeszłości traum i mikrotraum, kontekstu systemowego, modelu równowagi, wymiaru modelowania, wymiaru relacyjnego, aktywnych potencjalności oraz strategii radzenia sobie z aktualnymi konfliktami.

Etap wzmocnienia sytuacyjnego jest bardzo wyraźnie akcentowany w omawianym podejściu. Praca na wglądzie, która odbywa się na kolejnym etapie, wymaga wzmocnienia zarówno tych części ego, w których pacjent ma kontakt ze swoimi wszystkimi zasobami, jak i tych służących przetrwaniu. Zapobiega to ewentualnej retraumatyzacji, a także uruchamia proces świadomego kontaktowania się z zasobami i strategiami salutogenetycznymi. Na etapie wzmocnienia sytuacyjnego ważne jest zwrócenie uwagi pacjenta na „positum” sytuacji. Pozwala to dostrzec zarówno wnoszone przez niego cierpienie i ból, jak i zasoby, które udało mu się dzięki temu doświadczeniu wypracować.

Etap werbalizacji jest czasem pogłębionej refleksji pacjenta nad jego dynamiką intrapsychiczną. Dzięki rozpoznaniu aktualnego konfliktu, rozumieniu zawartości aktywnych potencjalności oraz struktury konfliktu podstawowego, PPT otwiera przestrzeń do uelastycznienia dynamiki intrapsychicznej, rozpoznania konfliktu podstawowego oraz wyjścia z objawowej fiksacji neurotycznej. Należy zaznaczyć, że PPT otwiera przestrzeń do pracy z pacjentami nie tylko na neurotycznym poziomie organizacji osobowości. U pacjentów niżej zintegrowanych, wykorzystując współczesne rozumienie zoperacjonalizowanej diagnozy psychodynamicznej, praca terapeutyczna zawiera się w obszarach dotyczących: percepcji siebie, kontroli impulsów, kontaktu z emocjami swoimi i innych (mentalizacji) oraz nad obiektem wewnętrznym. Konceptualizacja pracy w takich sytuacjach klinicznych jest możliwa dzięki pogłębionej refleksji nad występującymi w pracy terapeutycznej etapami interakcji (przyłączenie – różnicowanie – odłączenie).

Etap rozszerzenia celów stanowi ostatni element procesu terapeutycznego. Jest to czas kończenia relacji terapeutycznej, przeniesienia uwagi w stronę przyszłości, a także refleksji nad wymiarem odpowiedzialności (ryc. 1).

Rycina 1. Pięcioetapowa struktura PPT

Opisane etapy pracy terapeutycznej przenikają się w trakcie terapii. Opisują one zarówno cały proces prowadzonych oddziaływań, jak i przebieg pojedynczej sesji.

Przejrzystość struktury PPT pozwala na wykorzystanie jej także w pracy samopomocowej. Na każdym etapie procesu terapeutycznego refleksja psychoterapeuty dotyczy wszystkich wymiarów (intrapsychicznego, interpersonalnego, systemowego oraz transkulturowego).

Wymiary PPT

Wiele podejść terapeutycznych wypracowało spójne koncepcje rozwoju psychopatologii oraz możliwych interwencji psychoterapeutycznych na poziomie jednego wymiaru. PPT jest podejściem, które konceptualizacyjnie reflektuje wnoszone przez pacjenta objawy i ich funkcję, linię życia, a także aktualne doświadczenia, z uwzględnieniem wielu opisywanych przez szkoły psychoterapeutyczne wymiarów: psychodynamicznego, systemowego, poznawczo-behawioralnego oraz transkulturowego (ryc. 2).

Rycina 2. Wymiary psychoterapii

Wymiar poznawczo-behawioralny

Myślenie poznawczo-behawioralne wniosło do psychoterapii m.in. strukturę, procedury i krótkoterminowość. W PPT dysponujemy narzędziami umożliwiającymi pracę z pacjentem na poziomie konsultacyjnym oraz samopomocowym. Dostępność przejrzystej struktury 5 kroków psychoterapii oraz narzędzi służących szybkiemu rozpoznaniu aktualnego problemu i wzmocnieniu strategii przetrwania pozwalających na stabilizację stanu psychicznego umożliwia wykorzystanie PPT podczas pracy w obszarach interwencji w kryzysie, psychosomatyki, a także edukacji czy pomocy socjalnej. Podstawowymi pojęciami wykorzystywanymi w pracy z pacjentem w ramach PPT są potencjalności (podstawowe, wtórne, aktywne) oraz model równowagi.

Potencjalności

U podłoża rozwoju potencjalności leży założenie, że każdy człowiek rodzi się z dwoma immanentnymi zdolnościami: do miłości i do nauki. Z ludzkiej zdolności do bycia w relacji w pierwszych latach życia rozwija się dostęp do potencjalności podstawowych (tab. 1). Na rozwój tych potencjalności mają wpływ styl przywiązania, traumy więzi, także w wymiarze transgeneracyjnym, oraz czynniki biologiczne.

Tabela 1. Potencjalności podstawowe i wtórne wg koncepcji PPT

U dzieci, zwykle ok. 3 r.ż., pojawia się społeczny nacisk na rozwój potencjalności wtórnych. Zawierają one w sobie normy i wartości regulujące społeczne relacje (tab. 1). Dla każdego systemu będą one miały różne i swoiste znaczenie.