Kobieta 35-letnia zgłosiła się na terapię ze względu na nasilone objawy somatyczne nieznajdujące uzasadnienia medycznego. Pracuje w korporacji, od 2 lat jest coraz bardziej obciążana obowiązkami zawodowymi. Sumienne wykonywanie powierzonych zadań w pracy skutkowało narastającym napięciem w relacji małżeńskiej. Mąż zaczął budować sobie system wsparcia emocjonalnego poza związkiem.

W procesie psychoterapeutycznym rozpoznano:

• Konflikt aktualny: duże obciążenie pracą, oddalenie w relacji z mężem.
• Konflikt podstawowy: posłuszeństwo vs kontakt.
• Konflikt wewnętrzny – pacjentka nie mogła być ani dłużej posłuszna przełożonym, ani pozostać w dobrym kontakcie z mężem; dotychczasowy kompromis przestał być funkcjonalny.
• Konflikt kluczowy: uprzejmość.

Konflikt kluczowy rozwiązywany w dynamice otwartości staje się często źródłem konfliktów interpersonalnych. Dynamika uprzejmości prowadzi do fiksacji neurotycznej. Pacjenci zgłaszają się, prezentując obraz kliniczny zaburzeń lękowych, reaktywnych zaburzeń afektywnych czy zaburzeń psychosomatycznych. Przy długotrwale tłumionym konflikcie wewnętrznym uruchamia się dynamika łuku psychosomatycznego i/lub mikrotraumy.

Wymiar systemowy

PPT ma wpisaną w swoją koncepcję refleksję systemową. Rozwój potencjalności podstawowych pozostaje w funkcji dostępności emocjonalnej głównego opiekuna na wczesnym etapie życia, będącego wzorcem do kształtowania się obiektu wewnętrznego. Potencjalności wtórnych uczymy się poprzez obserwację, intelektualny przekaz, tradycję rodzinną lub intuicyjnie (stanowią wypadkową do przeżytych doświadczeń na linii życia).

Wymiar modelowania

Jest refleksją systemową pozwalającą przyjrzeć się dynamice istniejących w rodzinie pacjenta relacji w 4 wymiarach: Ja, Ty, My, Pierwotne – My²¹ (ryc. 6). Wspólne prześledzenie z pacjentem charakteru relacji pomiędzy nim a rodzicami, między rodzicami, między rodziną a najbliższym otoczeniem oraz między rodziną a społecznością w szerszym tego słowa znaczeniu, pozwala na przyjrzenie się systemowym wzorcom komunikacyjnym, rozpoznanie istniejących uwikłań, zaburzeń w systemie więzi, a także w strukturze rodziny.

Rycina 6. Wymiar modelowania¹⁶

Wymiar relacyjny

Kolejną formą refleksji nad dynamiką relacji w systemie pacjenta jest wymiar relacyjny, który odnosi się do teraźniejszości (ryc. 7). W analogicznych do wymiaru modelowania obszarach pozwala się przyjrzeć charakterowi interakcji aktualnie dziejących się w systemie. Zestawienie obu wymiarów pozwala na prześledzenie dynamiki systemowej na osi czasu oraz rozpoznanie wzorców rodzinnych, dając jednocześnie przystępną formę narracji wspierającą proces wglądu i werbalizacji.

Rycina 7. Wymiar relacyjny (teraźniejszość)¹⁶

Wymiar odpowiedzialności

Ostatnim z wymiarów poruszanych w procesie terapeutycznym w ujęciu PPT jest wymiar odpowiedzialności (ryc. 8). Otwarcie przestrzeni do pogłębionej refleksji w tym obszarze jest możliwe na końcowym etapie psychoterapii, której treść dotyczy rozszerzania celów, a na poziomie etapów interakcji dochodzi do odłączenia i domykania relacji terapeutycznej.

Rycina 8. Wymiar odpowiedzialności (przyszłość)¹⁶

Drzewo rodzinne

Obszarem zainteresowania psychoterapeuty pozytywnego jest również genogram. Zestawienie go z potencjalnościami pozwala na prześledzenie przenikania dynamiki intrapsychicznej z systemową w ujęciu transgeneracyjnym i transkulturowym.