Objawami podmiotowymi przepukliny jądra miażdżystego są:

• ostre wystąpienie dolegliwości najczęściej po przebytym urazie lub po wysiłku fizycznym,
• nasilony zespół bólowy z ograniczeniem ruchomości,
• narastanie bólu,
• nasilenie bólu przy ruchach kręgosłupa, kaszlu i kichaniu,
• ból rozciągowy,
• typowe czynniki nasilające lub łagodzące ból,
• ważną informacją przy diagnostyce różnicowej są choroby towarzyszące oraz stosowane leki, dawki i czas ich podawania.

Typowe objawy w przypadku rwy kulszowej to:

• umiejscowienie i promieniowanie bólu od pośladka do bocznej powierzchni uda, kolana, bocznej powierzchni podudzia i stopy (pięty lub palucha),
• uczucie drętwienia wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego,
• utrzymywanie pozycji przymusowej z ochroną strony bolesnej,
• wystąpienie dolegliwości po typowym urazie lub dźwignięciu ciężkiego przedmiotu, szczególnie z pozycji prostych kolan i zgiętych pleców.

W przypadku ucisku na ogon koński, czyli korzenie poniżej stożka końcowego rdzenia, może dojść do tzw. chromania ogona końskiego. W tym przypadku należy różnicować objawy z chromaniem przestankowym (badanie tętna). Typowa lokalizacja bólu w chromaniu ogona końskiego to łydki, rzadko uda, ból ustępuje po odpoczynku, ale w pozycji kucznej lub siedzącej. Inne objawy typowe dla zespołu ucisku ogona końskiego to:[8]

• zanik mięśni,
• często przejściowy zanik odruchów,
• niedowład wiotki kończyn dolnych,
• zaburzenia zwieraczy,
• zaburzenia czucia – niedoczulica o charakterze „spodenek jeździeckich”.

Objawy, na które należy zwrócić szczególną uwagę, a które sugerują inne niż rwa korzeniowa rozpoznanie, to:[9,10]

• niewyjaśnione bóle u osoby starszej, np. po 50. r.ż. (podejrzenie choroby nowotworowej w postaci przerzutów, złamania kompresyjne kręgów, półpasiec, rozwarstwienie/pęknięcie tętniaka aorty, zwężenie aorty),
• niewyjaśnione bóle u osoby młodej, która nie ukończyła 20. r.ż. (wady wrodzone, choroba Scheuermanna),
• przebyty uraz, nawet o niewielkim nasileniu (złamania kręgosłupa, naciągnięcie, zerwanie mięśni, stany zapalne więzadeł),
• rozpoznanie nowotworu (guzy przerzutowe, naciek nowotworowy),
• gorączka (proces nowotworowy, infekcja kości, zapalenie rdzenia),
• utrata wagi (proces nowotworowy, zakażenia kości, opon mózgowo-rdzeniowych, rdzenia),
• leczenie immunosupresyjne (złamania patologiczne na tle osteoporozy),
• ogniskowe objawy neurologiczne (ucisk na rdzeń lub korzenie nerwów rdzeniowych, mielopatia),
• ból o innym charakterze, np. rozpierający, rozdzierający (rozwarstwienie aorty, podłoże psychogenne), używanie narkotyków (zakażenie kości i szpiku).

Przyczyną bólu w odcinku L-S pochodzenia niekorzeniowego są najczęściej:[11-14]

• choroby ginekologiczne z zajęciem więzadła maciczno-krzyżowego – ból dolnej części pleców:
  • endometrioza,
  • miesiączka,
  • nieprawidłowe ułożenie macicy, np. tyłozgięcie, obniżenie lub wypadanie macicy,
  • guzy w tej lokalizacji,
  • ciąża ektopowa,
  • ciąża prawidłowa – nawet 50 proc. kobiet doświadcza bólu pleców w jej trakcie,
  • zapalenie jajowodów/jajników w zależności od lokalizacji zmian;
• choroby urologiczne:
  • przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego,
  • rak gruczołu krokowego z przerzutami do kręgosłupa,
  • choroby nerek, np. odmiedniczkowe zapalenie nerek, i moczowodów,
  • należy podkreślić, że z reguły uszkodzenia w obrębie pęcherza i jąder nie dają objawów w postaci bólu pleców;
• choroby układu pokarmowego:
  • zapalenie trzustki,
  • choroby zapalne jelit, również nowotwór;
• choroby układu naczyniowego:
  • tętniak rozwarstwiający aorty,
  • pęknięcie tętniaka aorty brzusznej – klasyczną triadą objawów jest ból brzucha, wstrząs oraz ból w obrębie pleców, ale bardzo często ból pleców bywa jedyną niepokojącą dolegliwością;
• krwotok lub guz zlokalizowany w przestrzeni zaotrzewnowej.

Ból w odcinku piersiowym jest z kolei spowodowany najczęściej:[11-14]

• chorobami sercowo-naczyniowymi:
  • zawałem mięśnia sercowego,
  • chorobą niedokrwienną serca – promieniowanie bólu w kierunku szyi,
  • tętniakiem rozwarstwiającym aorty,
  • pęknięciem tętniaka aorty piersiowej;
• chorobami ze strony układu oddechowego:
  • zapaleniem płuc i opłucnej;
• chorobami układu pokarmowego:
  • wrzodami tylnej ściany żołądka lub dwunastnicy,
  • chorobami przewodów żółciowych,
  • stanami zapalnymi trzustki.

Najczęściej występuje korzeniowy zespół bólowy w odcinku L-S kręgosłupa (kolejno) w przebiegu:[8]

• dyskopatii – z reguły w odcinku L4-L5, L5-S1, L3-L4,
• przewlekłych zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa,
• urazu/złamania kręgu tej okolicy,
• krwiaków zaotrzewnowych,
• guzów – najczęściej przerzutowych – w tej okolicy,
• zmian zapalnych, np. gruźlicy,
• chorób naczyniowych, np. tętniaka aorty brzusznej,
• neuropatii, np. asymetrycznej proksymalnej cukrzycowej neuropatii,
• uszkodzeń nerwów obwodowych,
• zespołu mięśnia gruszkowatego – u 15 proc. populacji nerw kulszowy przebiega poprzez ten mięsień zamiast pod nim i przy ruchach mięśnia może uciskać lub drażnić nerw kulszowy.

Korzeniowy zespół bólowy w odcinku Th kręgosłupa może występować w kolejności częstości w przebiegu:

• półpaśca (łac. herpes zoster) – objawy bólowe mogą pojawić się jeszcze przed pojawieniem się wykwitów skórnych,
• chorób narządów wewnętrznych z rzutowaniem bólu – najczęściej ból wieńcowy,
• guza wewnątrzkanałowego – najczęściej przerzutu,
• przewlekłych zmian zwyrodnieniowych,
• przepukliny (1 proc. na wysokości Th11-Th12),
• zmian zapalnych, np. gruźlicy.

Badanie przedmiotowe

Rozpoczynając badanie przedmiotowe,[8] należy zwrócić uwagę na postawę ciała – w ostrych zespołach pacjent przybiera postawę ochronną z pochyleniem na stronę „chorą”.

Objawy przedmiotowe, którym trzeba się przyjrzeć, badając chorego z korzeniowym zespołem bólowym, to:

• postawa ciała,
• objawy infekcji,
• nastrój (depresja).