Zarówno rozległy, jak i niewchłaniający się krwotok do komory ciała szklistego stanowią wskazanie do wykonania witrektomii. W przypadku współwystępowania przedarcia, odwarstwienia siatkówki, obecności trakcji operacja powinna odbyć się szybciej. Ta sama decyzja powinna zostać podjęta, jeśli do krwotoku doszło obuocznie bądź w jedynym widzącym oku. Niewchłaniająca się krew działa toksycznie, uszkadzając fotoreceptory siatkówki.

Leczenie zachowawcze polega na ograniczeniu ruchomości pacjenta i zakazie dźwigania; wskazana jest półsiedząca pozycja ciała pod kątem 45 stopni. Podaje się miejscowo krople zawierające NLPZ, rutynę, ogólnie preparaty etamsylatu, dobesylan wapnia, kwas askorbinowy z rutozydem.

Pęknięcie naczyniówki

Pęknięcie naczyniówki, które dotyczy błony naczyniowej, błony Brucha i nabłonka barwnikowego siatkówki, w zależności od mechanizmu działania można sklasyfikować jako bezpośrednie lub pośrednie. Bezpośrednie pęknięcie naczyniówki następuje z przodu, w okolicy miejsca uderzenia, zwykle równolegle do rąbka zębatego. W przeciwieństwie do tego pośrednie pęknięcie naczyniówki następuje z dala od miejsca uderzenia, przeciwlegle i często koncentrycznie w stosunku do tarczy nerwu wzrokowego, przyjmując kształt białego lub żółtego półksiężyca. Początkowo pęknięcie może nie być widoczne z powodu przysłonięcia przez towarzyszący mu krwotok podsiatkówkowy, przedsiatkówkowy lub do ciała szklistego¹¹.

Zdecydowana większość (ok. 80%) pęknięć naczyniówki ma charakter pośredni.

W badaniach wykazano, że do pęknięcia naczyniówki prowadzi nawet 5-10% przypadków tępego urazu oka¹¹.

Odległym powikłaniem pęknięcia naczyniówki może być neowaskularyzacja naczyniówkowa (CNV – choroidal neovascularization). W większości przypadków dochodzi do samoistnego wycofania się nowych naczyń krwionośnych. Jednak w niektórych przypadkach CNV utrzymuje się i staje powikłaniem zagrażającym widzeniu¹². Dlatego, zwłaszcza w pierwszym roku po urazie powikłanym pęknięciem naczyniówki, należy monitorować pacjentów, by móc odpowiednio wcześnie wprowadzić skuteczne leczenie – laseroterapię, iniekcje doszklistkowe preparatów anty-VEGF¹³.

Rokowanie zależy od obszaru objętego pęknięciem, a następnie obszaru bliznowacenia, np. w przypadku zajęcia pęczka tarczowo-plamkowego lub samej plamki dochodzi do nieodwracalnego spadku ostrości widzenia. Nie istnieje leczenie zachowawcze.

Zespół Tersona

Następstwem ostrego krwawienia podpajęczynówkowego lub wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego może być krwotok wewnątrzgałkowy umiejscowiony w przestrzeni pod-, śród-, przedsiatkówkowej lub w komorze ciała szklistego, opisywany jako zespół Tersona. Stan ten obserwowany jest u ok. 13% pacjentów z krwotokiem podpajęczynówkowym¹⁴. Co istotne, wykazano, że śmiertelność pacjentów z rozpoznaniem zespołu Tersona wynosi 40-60%; jest nawet 3-9 razy większa w porównaniu z pacjentami, u których występuje tylko krwotok podpajęczynówkowy bez objawów okulistycznych¹⁵. Może wystąpić jedno- lub obustronnie, dając objawy obniżenia ostrości wzroku, które jednak często, ze względu na poważny stan neurologiczny pacjenta, mogą pozostać przez niego niezauważone. Z tego powodu diagnostyka okulistyczna jest opóźniona, podobnie podjęcie odpowiedniego leczenia.

Rokowanie okulistyczne u pacjentów z zespołem Tersona zależy od licznych czynników. Wiele krwotoków wewnątrzgałkowych resorbuje się samoistnie w ciągu kilku miesięcy, nie pozostawiając upośledzenia widzenia¹⁵. Leczenie zachowawcze obejmuje oszczędzający tryb życia, zalecane są pozycja leżąca z elewacją głowy i leczenie farmakologiczne, opierające się na stosowaniu leków ułatwiających wchłanianie krwi, poprawiających mikrokrążenie i uszczelniających ściany naczyń krwionośnych. W pozostałych przypadkach w celu uzyskania jak najlepszej końcowej ostrości wzroku należy przeprowadzić operację witrektomii, zmniejszając jednocześnie częstość występowania odległych powikłań¹⁶.

Promieniowanie elektromagnetyczne

Do uszkodzenia tkanek gałki ocznej może przyczynić się również promieniowanie elektromagnetyczne.

Promieniowanie podczerwone, w zależności od zakresu, może powodować uszkodzenie zarówno przedniego, jak i tylnego odcinka gałki ocznej. Niektóre pasma podczerwieni mogą powodować oparzenie skóry powiek, zapalenie spojówki, oparzenie i uszkodzenie rogówki, a także zmętnienie soczewki (zaćma podczerwienna). Istnieją również zakresy promieniowania, które nie są pochłaniane przez rogówkę ani soczewkę i docierają do siatkówki, powodując jej termiczne uszkodzenie¹⁰.

Efekt działania promieniowania jonizującego (m.in. rentgenowskiego) jest najczęściej obserwowany w postaci zaćmy popromiennej. Zmętnienia najbardziej czułej na promieniowanie struktury gałki ocznej, soczewki, początkowo pojawiają się podtorebkowo, obejmując w końcu również jądro i korę soczewki. Zmętnienia te mogą pojawić się wiele lat po ekspozycji. Trwają badania dotyczące związku między dawką promieniowania a stopniem zmętnienia w soczewce, a także jego umiejscowieniem. Celem jest opracowanie nowych norm, które zmniejszyłyby duże narażenie narządu wzroku personelu pracowni hemodynamicznych, zwłaszcza kardiologii interwencyjnej i radiologii, oraz pomogły przy stworzeniu nowocześniejszych środków ochrony.

Oprócz zmian w obrębie soczewki wewnątrzgałkowej skutkami działania promieniowania jonizującego mogą być:

• oparzenia powiek mogące prowadzić nawet do ich niedomykalności wskutek bliznowacenia
• uszkodzenie spojówki i rogówki
• zapalenie błony naczyniowej
• zakrzep żyły środkowej siatkówki
• obrzęk tarczy nerwu II
• tzw. retinopatia popromienna.

Retinopatia popromienna, mogąca pojawić się nawet kilka lat po promieniowaniu, cechuje się uszkodzeniem śródbłonka naczyń siatkówki, powstawaniem wylewów, mikrotętniaków, obrzęku plamki (makulopatia popromienna), krwawieniem do ciała szklistego. Dochodzi do obniżenia ostrości widzenia, z możliwą całkowitą utratą wzroku¹⁷.

Naświetlenie dołka środkowego światłem widzialnym, które przechodząc przez soczewkę, jest silnie ogniskowane na siatkówce (np. przy bezpośrednim patrzeniu na słońce), prowadzi do uszkodzenia termicznego. Dochodzi do obrzęku, a następnie powstania blizn wysyconych barwnikiem, co daje objawy zaburzenia widzenia pod postacią mroczka centralnego i trwałego uszkodzenia wzroku¹⁰.

W przypadku uszkodzeń spowodowanych promieniowaniem elektromagnetycznym nie istnieje skuteczne leczenie zachowawcze. Możliwa terapia to leczenie chirurgiczne obejmujące operację zaćmy i witrektomię.