W sytuacjach tych XA tworzą tzw. lukę silnych jonów (SIG – strong ion gap), a ZKZ określa się jako „SIG acidosis”.

Wykorzystując metodę Stewarta do oceny różnych stanów chorobowych, możemy zatem wyróżnić następujące postaci metabolicznych ZKZ3:

  • kwasicę z małą SID, gdy: Na+ – Cl = <38 mEq/l:
    • kwasicę z hiponatremii – nadmiar wody i spadek stężenia Na+
    • kwasicę hiperchloremiczną – wzrost stężenia Cl
    • kwasicę z powodu SIG – wzrost stężenia XA(SIG acidosis)
  • kwasicę z podwyższonym stężeniem Atot:
    • kwasicę z hiperalbuminemii (niezmiernie rzadko) – wzrost poziomu albumin
    • kwasicę z hiperfosfatemii – wzrost poziomu fosforanów
  • zasadowicę z dużą SID, gdy: Na+ – Cl = >38 mEq/l:
    • zasadowicę z hipernatremii – niedobór wody i wzrost stężenia Na+
    • zasadowicę hipochloremiczną – spadek stężenia Cl
  • zasadowicę z obniżonym stężeniem Atot:
    • zasadowicę z hipoalbuminemii – spadek poziomu albumin
    • zasadowicę z hipofosfatemii – spadek poziomu fosforanów.

W dyscyplinach zabiegowych najczęściej jednak występują u chorych następujące metaboliczne ZKZ:

  • dwa rodzaje kwasicy:
    • kwasica hiperchloremiczna (prawidłowa AG)
    • kwasica z powodu obecności XA(podwyższona AG – SIG acidosis)
  • trzy rodzaje zasadowic:
    • zasadowica hipochloremiczna
    • zasadowica z hipoalbuminemii
    • zasadowica z hipernatremii
  • postaci mieszane:
    • kwasica związana z XA (SIG acidosis) + kwasica z prawidłową AG
    • przeciwstawne zaburzenia: kwasica metaboliczna + zasadowica metaboliczna występujące równocześnie.

Luka anionowa

Luka anionowa jest miarą nagromadzonych kwasów i definiuje się ją jako różnicę między kationami a anionami4. W związku z tym, że oznaczanie wszystkich kationów i anionów jest skomplikowane i czasochłonne, przyjęto oznaczanie trzech najważniejszych z nich, czyli Na+, Cl, HCO3:

AG = Na+ – (Cl + HCO3) = [albuminy] + [PO4–2] = 12 mEq/l (±2 mEq/l)

Luka anionowa służy różnicowaniu kwasic metabolicznych. Wyróżniamy:

  • kwasicę z podwyższoną AG – przede wszystkim SIG acidosis
  • kwasicę z prawidłową AG – kwasicę hiperchloremiczną.

Nadmiar/niedobór zasad

W związku z tym, że regulacja RKZ dotyczy różnych przedziałów płynowych, a nie tylko krwi, wprowadzono pojęcie BE standardowego (SBE) lub BE dla płynu pozakomórkowego (BEecf – extracellular fluid), gdzie uśredniono stężenie hemoglobiny (Hb) do 5 g% (3,1 mmol/l) i taką wartość bierze się pod uwagę w interpretacji ZKZ1. Prawidłowe BEecf wynosi od –3 do 3 mmol/l.

Small 2035

Rycina 1. BEecf jako wypadkowa poszczególnych wartości BE związanych odpowiednio z zaburzeniami stężenia sodu, chloru, albumin, mleczanów oraz z obecnością anionów niezidentyfikowanych

W badaniu gazometrycznym BE jest wypadkową wszystkich zaburzeń metabolicznych, tzn. występujące u chorego różne postaci kwasicy czy zasadowicy nakładają się na siebie i wpływają na ostateczny poziom BE (sumują się), co przekłada się na konkretną wartość liczbową „netto”. Nawet gdy wartość BE wynosi zero, jest możliwe, że chory ma równocześnie kwasicę i zasadowicę metaboliczną, które nawzajem się wyrównują. Na podstawie BE stwierdzamy obecność metabolicznych ZKZ, jednakże nie możemy rozpoznać ich przyczyny.

Każda zmienna niezależna, a więc: jony Na+, Cl, albuminy, fosforany, mleczany, wnoszą „własne” BE i suma wartości BE poszczególnych elementów składa się na ostateczny wynik w badaniu gazometrycznym (ryc. 1).

Poszczególne składowe możemy wyliczyć w następujący sposób5,6:

  • BE wynikające z zaburzeń Na+ i Cl (mEq/l):

BENa/Cl = Na+ – Cl – 38

  • BE wynikające z zaburzeń albumin (mEq/l):

BEalb = 0,3 × (42 g/l – alb akt)

Do góry