lek. Zbigniew Podgajny
Klinika Endokrynologii i Terapii Izotopowej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Opracowano na podstawie: Oh SW, Moon SH, Park DJ, Cho BY, Jung KC, Lee DS, Chung JK. Combined therapy with 131-I and retinoic acid in Korean patients with radioiodine-refractory papillary thyroid cancer. Nuclear Medicine and Molecular Imaging 2011;38(10):1798-1805.

Kwas retinowy jest aktywnym biologicznie metabolitem witaminy A. Wykazuje on działanie antyproliferacyjne i indukujące różnicowanie się komórek nowotworowych.

Streszczenie

Kontekst kliniczny. Podstawową metodą leczenia wznowy i przerzutów brodawkowatego raka tarczycy jest terapia radiojodem (¹³¹I). Opiera się ona na zdolności do akumulacji jodu przez komórki raka. Niestety około jedna trzecia przerzutów i ognisk wznowy raka tarczycy wykazuje oporność na leczenie ¹³¹I. W konsekwencji tradycyjna terapia jest nieskuteczna. Skłania to do poszukiwania nowych metod leczenia. Kwas retinowy jest aktywnym biologicznie metabolitem witaminy A. Wykazuje on działanie antyproliferacyjne i indukujące różnicowanie się komórek nowotworowych. W badaniach na liniach komórkowych raka tarczycy powodował zwiększony wychwyt jodu i wzrost stężenia mRNA dla symportera sodowo-jodowego (NIS).

Cel. Ocena wyników leczenia przywracającego różnicowanie komórek kwasem retinowym i leczenia radiojodem (¹³¹I) u Koreańczyków z opornym na leczenie ¹³¹I rakiem brodawkowatym tarczycy.

Metody. W badaniu wzięło udział 47 chorych (13 mężczyzn i 34 kobiety) w wieku 54,2±13,6 lat z opornym na leczenie ¹³¹I rakiem brodawkowatym tarczycy. Wszyscy przez 6 tygodni doustnie otrzymywali izotretinoinę w dziennej dawce 1-1,5 mg/kg mc. Następnie leczeni byli pojedynczą dawką ¹³¹I (5,5-16,7 GBq). Odpowiedź na leczenie oceniano za pomocą osoczowego stężenia tyreoglobuliny i zmiany wielkości guza po 6 miesiącach od zakończenia leczenia.

Wyniki. Po zakończeniu leczenia u jednego chorego stwierdzono całkowitą odpowiedź na zastosowane leczenie, u 9 – częściową odpowiedź, u 9 – stabilizację choroby i u 28 – progresję choroby. Odpowiedź uzyskano u 21,3% chorych. Wykazano, że wiek poniżej 45 lat i przetrwałe wysokie stężenie tyreoglobuliny są związane z dobrą odpowiedzią na zastosowane leczenie. Odpowiedzi na leczenie nie uzyskano u chorych, u których nie było gromadzenia radiojodu. Z 24 chorych z dobrze zróżnicowanym rakiem brodawkowatym tarczycy odpowiedź na leczenie uzyskano u 5 (20,8%) chorych. Spośród chorych z niskozróżnicowanym rakiem tarczycy (n=6) u żadnego nie uzyskano odpowiedzi na leczenie.

Wnioski. Skojarzone leczenie kwasem retinowym i radiojodem pozwoliło na uzyskanie odpowiedzi na leczenie u 21,3% chorych z radiojodoopornym rakiem brodawkowatym tarczycy. Wiek poniżej 45 lat jest czynnikiem, który w istotny sposób wpływa na odpowiedź na zastosowane leczenie.

Komentarz

Aktywne metabolity witaminy A są od wielu lat obiektem badań klinicznych u pacjentów z chorobami nowotworowymi. W przypadku raka tarczycy wykazano, że kwas retinowy (RA) może przywracać zdolność komórek raka do akumulacji jodu oraz zwiększa stężenia mRNA dla symportera sodowo-jodowego. Jednakże korzyści kliniczne stosowania kwasu retinowego u chorych ze zróżnicowanym rakiem tarczycy nie są jednoznaczne. Nie są w pełni znane mechanizmy, poprzez które RA wywierałby korzystny wpływ na raka tarczycy.

W badaniu przeprowadzonym przez Klinikę Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi stwierdzono zwiększony wychwyt ¹³¹I przez raka tarczycy. Nie stwierdzono natomiast odpowiedzi na leczenie ¹³¹I mimo przywrócenia zdolności do wychwytu jodu przez niektóre ogniska nowotworowe.¹ Wykazane w omawianym badaniu przeciwnowotworowe działanie RA związane jest prawdopodobnie z innym mechanizmem niż przywrócenie różnicowania komórek raka tarczycy. Wynika prawdopodobnie z antyproliferacyjnego działania RA i nasilenia apoptozy. Obecnie prowadzone są badania oceniające skuteczność terapii inhibitorami kinaz tyrozynowych i antagonistów receptorów naczyniowych czynników wzrostu u chorych z niejodochwytnym bądź opornym na leczenie ¹³¹I rakiem tarczycy. Niestety leki z tych grup wykazują dużą liczbę działań niepożądanych. Do najpoważniejszych należy zaliczyć istotne krwawienia. W stosunku do tych leków RA wykazuje niewiele działań niepożądanych, o niewielkim nasileniu. Dotyczą one głównie skóry (dermatitis) oraz podwyższenia stężenia enzymów wątrobowych. Brakuje jednak badań porównujących bezpieczeństwo i skuteczność tych leków. Po analizie dostępnych obecnie wyników badań można stwierdzić, że nie dają one podstaw do rutynowego stosowania RA u chorych z niejodochwytnym bądź opornym na leczenie radiojodem zróżnicowanym rakiem tarczycy. W celu oceny skuteczności i bezpieczeństwa terapii RA u tych chorych konieczne jest przeprowadzenie długoterminowych, wieloośrodkowych badań klinicznych.

Piśmiennictwo:

1. Adamczewski Z, Makarewicz J, Mikosiński S, Knapska-Kucharska M, Gunerska-Szadkowska A, Oszukowska L, Karwowska A, Lewiński A. Zastosowanie kwasu 13-cis-retinowego u pacjentów z niejodochwytnymi przerzutami zróżnicowanego raka tarczycy. Application of 13-cis-retinoic acid in patients with 131I scintigraphically-negative metastases of differentiated thyroid carcinoma. Endokrynologia Polska 2006;57:403-407.

Przedruk z „Nowości w medycynie – Endokrynologia”. 12.01.2012 (17/306). Więcej nowości na stronie www.nowosciwmedycynie.pl

Czy u chorych z RZS przygotowywanych do zabiegów ortopedycznych należy przerywać leczenie inhibitorami TNF-α?

dr n. med. Marta Ociepa-Zawal
Katedra i Zakład Biochemii i Biologii Molekularnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Opracowano na podstawie: Goh L, Jewell T, Laversuch C, Samanta A. Should anti-TNF therapy be discontinued in rheumatoid arthritis patients undergoing elective orthopedic surgery? A systematic review of the evidence. Rheumatol Int 2012(32):5-13.

Wytyczne towarzystw reumatologicznych zalecają przerwanie leczenia inhibitorami TNF-α przed zabiegiem i ich ponowne włączenie po zagojeniu się rany pooperacyjnej.