Leczenie przeciwbólowe powinno składać się z dwóch jednocześnie stosowanych elementów:

1. Podanie leków przeciwbólowych – zależnie od natężenia bólu (według drabiny analgetycznej) i jego charakteru (ból podstawowy, bóle przebijające).

2. Podanie leków lub zastosowanie metod uzupełniających (adiuwantowych) – zależnie od rozpoznania etiologicznego, neurofizjologicznego.

Strategia postępowania:

● regularny pomiar nasilenia bólu i rozpoznawanie epizodów bólu przebijającego

● stosowanie leków silniejszych, gdy słabsze przestają być skuteczne – zasada „według drabiny”

● zwalczanie bólu stałego (ból podstawowy), regularne podawanie leków zgodnie z ich właściwościami farmakologicznymi – zasada: „według zegara”

● podawanie dodatkowych dawek leków o natychmiastowym działaniu w przypadkach bólu przebijającego – „dawki ratunkowe”

● wybieranie najbardziej dogodnej dla pacjenta drogi podania leków (współdecydowanie chorego o sposobie leczenia)

● zmiana opioidu na inny, podany w równoważnej dawce w przypadku utraty skuteczności lub nasilenia działań niepożądanych – „rotacja opioidów”

● zapobieganie działaniom niepożądanym leków przeciwbólowych (przede wszystkim zaparciom) i ich leczenie.

Na każdym etapie leczenia kluczową rolę spełnia porozumienie z pacjentem i uzyskanie jego akceptacji dla planu terapii.¹

Leki stosowane w terapii bólu nowotworowego

I° – analgetyki nieopioidowe

Analgetyki nieopioidowe stosuje się w leczeniu bólu o słabym natężeniu. W zaleceniach Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej wśród leków z tej grupy wymieniono: paracetamol, ibuprofen, diklofenak, ketoprofen, metamizol. Leki te mogą działać toksycznie m.in. na przewód pokarmowy i nerki, szczególnie u pacjentów w starszym wieku, odwodnionych, z niewydolnością krążenia. Mogą też wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi w nadciśnieniu tętniczym.

II° – słabe opioidy

Słabe opioidy stosuje się w leczeniu bólu słabego i umiarkowanego. Leki te cechuje występowanie efektu pułapowego, co oznacza, że po przekroczeniu pewnego przedziału dawek efekt przeciwbólowy przestaje rosnąć, a działania niepożądane mogą się nasilać.

Kodeina

W leczeniu przeciwbólowym kodeina znajduje zastosowanie przede wszystkim jako składnik preparatów złożonych, w połączeniu z paracetamolem lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Jest metabolizowana w wątrobie do morfiny odpowiedzialnej za działanie przeciwbólowe. Zahamowanie wątrobowych procesów enzymatycznych zmienia działanie analgetyczne kodeiny. Około 10% osób w populacji ma wrodzony defekt enzymatyczny i nie jest wrażliwych na działanie analgetyczne kodeiny. Typowym działaniem niepożądanym kodeiny są zaparcia. Lek ten działa także przeciwkaszlowo.

Dihydrokodeina (DHC)