Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP, COPD – chronic obstructive pulmonary disease) jest czwartą przyczyną zgonów na świecie. To choroba nieuleczalna, której można zapobiec. Dostępne leczenie, w tym zaprzestanie palenia tytoniu, pozwala na spowolnienie jej postępu. Umożliwia także zapobieganie powikłaniom.

dr n. med. Agata Dutkowska

prof. dr hab. n. med. Adam Antczak

Wprowadzenie

Celem leczenia POChP jest złagodzenie jej objawów, poprawa tolerancji wysiłku i jakości życia oraz zmniejszenie ryzyka progresji poprzez redukcję liczby zaostrzeń. Poza rzuceniem palenia nie ma przekonujących dowodów na to, by obecnie stosowana terapia istotnie ograniczała umieralność na POChP.

Kluczowe dla sukcesu leczenia jest zrozumienie podłoża choroby oraz udziału dymu tytoniowego w jej powstawaniu. Wszyscy chorzy powinni być zachęcani do rzucenia palenia i wspierani w zwalczaniu nałogu.

Patomechanizm POChP

Przewlekle wdychany dym papierosowy i inne szkodliwe cząsteczki gazu, takie jak dym spalinowy, mogą powodować zapalenie dróg oddechowych. Przewlekła reakcja zapalna może prowadzić do destrukcji miąższu płucnego (rozedma) i przebudowy drobnych dróg oddechowych. Zmiany te prowadzą do postępującego ograniczenia przepływu powietrza i pułapki powietrznej, co objawia się dusznością. Do oceny zaburzeń przepływu powietrza w chorobach obturacyjnych służy spirometria – badanie niezbędne do pewnego rozpoznania POChP. Mechanizmy prowadzące do ograniczenia przepływu powietrza w POChP przedstawia rycina 1.

Rycina 1. Mechanizmy ograniczenia przepływu powietrza w POChP

Leczenie farmakologiczne

Właściwa terapia farmakologiczna zmniejsza objawy POChP, redukuje częstość i stopień ciężkości zaostrzeń oraz poprawia ogólny stan zdrowia i tolerancję wysiłku chorego. Mimo pojawiania się nowych leków, coraz doskonalszych aparatów do ich wziewnego podawania czy też możliwości wygodnej terapii kombinowanej, do dzisiaj nie wynaleziono sposobu na zahamowanie istotnego spadku funkcji płuc w ocenie długoterminowej.

W obowiązujących standardach GOLD 2016 podkreślono konieczność indywidualizacji terapii z użyciem algorytmów oceny pacjenta w kierunku nasilenia objawów, częstości zaostrzeń, dostępności i możliwości przyjmowania konkretnego leku.

Na początku leczenia wziewnego należy pokazać choremu prawidłową technikę inhalowania leku oraz ocenić, czy potrafi on we właściwy sposób korzystać z inhalatora. Wybór odpowiedniego inhalatora, poza kosztem leku, powinien być podyktowany umiejętnością jego właściwej obsługi. Starsi pacjenci mający problemy z koordynacją mogą mieć trudności z korzystaniem z inhalatorów typu MDI (metered-dose inhaler), podczas używania którego należy zsynchronizować moment wdechu z uwolnieniem dawki leku. Alternatywą są inhalatory typu DPI (dry powder inhalers) aktywowane wdechem, w których prawidłowe przyjęcie leku zależy od możliwości osiągnięcia przez chorego średniego lub dużego przepływu wdechowego.

Dla pacjentów ze szczególnie dużą pułapką powietrzną i niskim przepływem wdechowym pewnym rozwiązaniem jest stosowanie leków w nebulizacji.

Tabela 1. Zmodyfikowna skala nasilenia duszności British Medical Research Council (mMRC)

Ocena pacjenta chorego na POChP

W celu oceny pacjenta należy pogłębić wywiad dotyczący nasilenia objawów za pomocą skal mMRC (tab. 1) lub CAT (tab. 2), stopnia obturacji przy użyciu badania spirometrycznego (tab. 3) oraz historii przebytych zaostrzeń. Poniżej przedstawiono sposób kategoryzacji chorych do grupy A, B, C lub D na podstawie stopnia składowych wywiadu oraz rycinę podsumowującą (ryc. 2).