U większości mężczyzn z objawami łagodnego rozrostu gruczołu krokowego wystarczająco skuteczne jest leczenie farmakologiczne. Metody chirurgiczne wykorzystuje się w razie jego niepowodzenia lub powikłań. Z uwagi na obciążenia współistniejące u wielu chorych szczególne zainteresowanie budzą metody minimalnie inwazyjne.

dr n. med. Ewa Magdalena Koźmińska

Wprowadzenie

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH – benign prostatic hyperplasia) jest następstwem rozplemu prawidłowych komórek nabłonka gruczołowego stercza oraz komórek mięśni gładkich i komórek tkanki łącznej, tworzących włóknisto-mięśniowy zrąb narządu. Zmiany te pojawiają się u większości mężczyzn po 40 r.ż. Ocenia się, że mikroskopowe cechy BPH występują u ok. 50% mężczyzn w wieku 60 lat i niemal u wszystkich 80-latków. U podłoża tego procesu leżą najprawdopodobniej zmiany stężeń hormonów płciowych – testosteronu, dihydrotestosteronu oraz estrogenów.

Objawy

Tabela 1. Zaburzenia mikcji obserwowane w przebiegu BPH

W praktyce klinicznej BPH nabiera znaczenia wówczas, gdy staje się przyczyną zaburzeń mikcji. Są one następstwem przeszkody podpęcherzowej zwężającej światło cewki moczowej na skutek zwiększenia objętości stercza oraz wzmożonego napięcia elementów mięśniowych zrębu gruczołowego. Wśród zgłaszanych przez chorych zaburzeń mikcji wyróżnia się objawy występujące:

• w fazie gromadzenia moczu w pęcherzu
• podczas opróżniania pęcherza
• po mikcji (tab. 1).

Najczęstszymi powikłaniami BPH są:

• zakażenie układu moczowego
• krwiomocz
• kamica pęcherza moczowego
• uchyłki pęcherza moczowego
• ostre lub przewlekłe zatrzymanie moczu.

Niektóre z nich mogą stanowić wskazania do leczenia chirurgicznego.

Diagnostyka

Warto, by podczas badania mężczyzny w wieku średnim lub podeszłym lekarz rodzinny zapytał go o ewentualne zaburzenia mikcji, a także zasugerował konieczność zgłoszenia się do urologa również wtedy, gdy takowe nie występują lub są dyskretne. Proszę pamiętać, że nawet dyskretne objawy dyzuryczne mogą wymagać rozpoczęcia leczenia; ponadto urolodzy prowadzą badania przesiewowe mające na celu rozpoznawanie wczesnych postaci raka gruczołu krokowego, tj. badanie stercza palcem przez odbytnicę i oznaczanie stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA – prostate specific antigen) w surowicy.

Przed skierowaniem do urologa lekarz POZ powinien koniecznie wykonać badanie USG narządów jamy brzusznej połączone z oceną pęcherza moczowego, stercza oraz zalegania moczu po mikcji. Chorego należy poinformować, by na 1-1,5 h przed badaniem nie oddawał moczu, natomiast pił niegazowaną wodę mineralną. Nie spowoduje to opróżnienia pęcherzyka żółciowego ani zwiększenia objętości gazów w jelitach, pozwoli natomiast na uwidocznienie dolnych dróg moczowych i stercza. Elementy oceny ultrasonograficznej ważne w ustalaniu wskazań do leczenia i wybór jego metody to:

• stan ściany pęcherza moczowego – jej pogrubienie, beleczkowanie, występowanie uchyłków
• stan górnych dróg moczowych i nerek
• objętość moczu zalegającego w pęcherzu po mikcji.

Niestety, nadal wielu chorych trafia do poradni urologicznych bez wyniku badania USG. Tymczasem nie jest to badanie specjalistyczne, ale podstawowe, którego wykonanie może i powinien zlecić lekarz POZ. Pozwala to urologom na szybsze podjęcie decyzji terapeutycznych.

Leczenie

Baczna obserwacja

Baczną obserwację zaleca się u mężczyzn, u których objawy dyzuryczne są dyskretne i nie występują powikłania BPH. Strategia ta wymaga niekiedy zmodyfikowania pewnych codziennych zachowań chorych. Należy ich poinformować, by: