• z objawami ze strony dolnych dróg moczowych nieustępującymi mimo właściwego leczenia farmakologicznego (to najczęstsze wskazanie)
• z powtarzającymi się epizodami zatrzymania moczu
• ze znacznym zaleganiem moczu w pęcherzu po mikcji
• z powikłaniami BPH, takimi jak:
  • krwiomocz
  • kamica pęcherza moczowego
  • uchyłki ściany pęcherza
  • poszerzenie górnych dróg moczowych lub niewydolność nerek w przebiegu BPH.

Metody chirurgiczne polegają na usunięciu tzw. gruczolaka, czyli rozrośniętej strefy przejściowej gruczołu krokowego otaczającej cewkę sterczową. Podczas omawiania poszczególnych metod operacyjnych podam skróty nazw zabiegów zapisywane często na kartach informacyjnych z pobytu w szpitalu, które nie zawsze są wyjaśniane.

Przezcewkowa elektroresekcja gruczołu krokowego (TURP)

Przezcewkową elektroresekcję gruczołu krokowego (TURP – transurethral resection of the prostate) uznaje się za złoty standard w chirurgicznym leczeniu chorych na BPH, u których wielkość gruczolaka nie przekracza 80 ml. Zabieg polega na wycięciu pętlą prądu elektrycznego płatów bocznych i trzeciego płata stercza oraz tkanki gruczołu w okolicy wzgórka nasiennego i wierzchołka stercza, a następnie skoagulowaniu krwawiących naczyń. W tym celu wykorzystuje się elektrody jedno- lub dwubiegunowe. Skuteczność obu technik jest porównywalna, ale korzyści wynikające z użycia elektrody dwubiegunowej to:

• wytwarzanie niższej temperatury podczas cięcia, dzięki czemu uszkodzenie termiczne okolicznych tkanek jest mniejsze
• wykorzystanie jako płynu płuczącego fizjologicznego roztworu soli zamiast glicyny (stosowanej w technice z użyciem elektrody jednobiegunowej) chroni przed wystąpieniem zespołu poresekcyjnego.

TURP łagodzi objawy ze strony dolnych dróg moczowych średnio o 60-70%, wyraźnie poprawiając tym samym jakość życia chorych. Trzeba jednak dodać, że u części z nich zabieg należy powtórzyć – u ok. 5-6% po 5 latach, a u ok. 14,7% po 8 latach.

Powikłania TURP to:

• krwawienie (najczęściej) – przetoczenia krwi wymaga jednak niespełna 5% operowanych
• zespół poresekcyjny – obserwowany niekiedy po przedłużającej się w czasie resekcji z użyciem elektrody jednobiegunowej, a spowodowany hiponatremią z rozcieńczenia (Na⁺ <125 mEq/l) na skutek przedostawania się płynu płuczącego do krążenia przez przecięte zatoki żylne stercza; objawami zespołu są: splątanie, nudności, wymioty, nadciśnienie tętnicze, bradykardia i zaburzenia widzenia
• uszkodzenie ujść moczowodów, do którego może dojść podczas resekcji dużego trzeciego płata stercza
• uszkodzenie mięśnia zwieracza zewnętrznego cewki moczowej
• zakażenie układu moczowego – zwłaszcza u chorych, u których przed operacją długo utrzymywano cewnik w pęcherzu
• zwężenie cewki moczowej wymagające niekiedy rozszerzenia lub rozcięcia w późniejszym czasie
• wytrysk wsteczny nasienia – można go uniknąć dzięki zachowaniu tkanki gruczołu w okolicy wzgórka nasiennego.

Mimo wprowadzania ponad 20 lat temu alternatywnych technik leczenia chirurgicznego TURP pozostaje złotym standardem, do którego porównuje się inne zabiegi.

Przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego (TUIP)

Przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego (TUIP – transurethral incision of the prostate) stosuje się niekiedy u mężczyzn, u których objętość stercza to <30 ml.

Po wprowadzeniu resektoskopu do pęcherza moczowego nożem Maisonneuve’a wykonuje się dwa linijne nacięcia prowadzone od ujść pęcherzowych moczowodów do wzgórka nasiennego. Powoduje to rozluźnienie tkanek szyi pęcherza i stercza, a w następstwie ułatwia odpływ moczu z pęcherza.

Skuteczność TUIP jest porównywalna z uzyskiwaną po TURP, a zaletami metody są:

• krótki czas trwania zabiegu
• mniejsza utrata krwi
• rzadsze występowanie wytrysku wstecznego nasienia.

Powikłania obserwowane po TUIP to:

• zwężenie szyi pęcherza
• zwężenie cewki moczowej
• nietrzymanie moczu
• wytrysk wsteczny nasienia – rzadziej niż po TURP.

Powtórzenie zabiegu jest konieczne częściej niż u chorych poddanych TURP.

Adenomektomia

Adenomektomię, czyli wyłuszczenie gruczolaka stercza, wykonuje się u chorych, u których objętość gruczołu przekracza 80 ml. Poddawanie ich TURP stwarzałoby ryzyko niedoszczętnej resekcji, obfitego krwawienia oraz wystąpienia zespołu poresekcyjnego. Wyłuszczenie gruczolaka we właściwej warstwie, a następnie założenie szwów hemostatycznych zapobiega takim powikłaniom. Dostęp do stercza uzyskuje się najczęściej od strony pęcherza moczowego, a w niektórych ośrodkach – po nacięciu torebki stercza (metoda Millina). Otworzenie pęcherza wymaga dłuższego utrzymywania cewnika w jego świetle w celu zapewnienia właściwego odpływu moczu i umożliwienia zagojenia się ściany narządu, podczas gdy po zabiegu metodą Millina cewnik usuwa się zazwyczaj w 3 dobie po zabiegu.

Skuteczność adenomektomii jest duża i porównywalna z opisywaną dla TURP, czas pobytu w szpitalu jest jednak dłuższy, a ponadto mogą się pojawić powikłania związane z nieprawidłowym gojeniem rany pooperacyjnej. Znakomitą alternatywą pozwalającą na uniknięcie tych problemów, a jednocześnie równie skuteczną, skracającą pobyt w szpitalu i powrót do zdrowia, jest adenomektomia wykonywana laparoskopowo.