• hipoglikemia <36 mg/dl
• hiperglikemia >450 mg/dl
• hiponatremia <115 mg/dl
• hipokalcemia <5 mg/dl
• hipomagnezemia <0,8 mg/dl
• kreatynina >10 mg/dl.

Ruchy mimowolne

Pląsawica to mimowolne ruchy kończyn, tułowia, szyi i twarzy szybko rozprzestrzeniające się na kolejne odcinki w sposób nieregularny, płynny i niestereotypowy, sprawiające wrażenie ciągłego niepokoju. Pląsawica może mieć podłoże genetyczne lub pozagenetyczne. Najczęstszym schorzeniem genetycznym będącym przyczyną ruchów pląsawiczych jest choroba Huntingtona. W jednym z badań amerykańskich przyczyny autoimmunologiczne stanowiły drugą, po chorobie Huntingtona, przyczynę ruchów pląsawiczych wśród osób dorosłych, a zapadalność wynosiła 1,5 na milion osób na rok⁶.

Pląsawica występuje u 1-2% pacjentów z rozpoznaniem SLE i może wyprzedzać wystąpienie innych objawów tej choroby⁷. Autoimmunologiczne, endokrynologiczne i metaboliczne przyczyny pląsawicy wymienione zostały w tabelach 1 i 2.

Podobnie jak w przypadku innych zespołów paraneoplastycznych pojawienie się pląsawicy może wyprzedzać rozpoznanie choroby nowotworowej. Pląsawica jako zespół paraneoplastyczny częściej występuje w przypadku drobnokomórkowego raka płuc i gruczolakoraków, a najczęściej stwierdzane przeciwciała onkoneuronalne to anty-Hu i anty-CRIMPS⁷.

Tabela 1. Wybrane przyczyny autoimmunologiczne pląsawicy

Szczególną postacią pląsawicy jest pląsawica połowicza obejmująca kończyny jednostronnie. Opisano przypadek odwracalnej pląsawicy połowiczej związany z niedoborem witaminy B₁₂⁸, jednak najczęstszą przyczyną, poza naczyniowymi, tych jednostronnych ruchów mimowolnych jest nieketonowa hiperosmolarna encefalopatia cukrzycowa. Objawy mogą wystąpić w źle kontrolowanej cukrzycy, jak również być pierwszym symptomem choroby, z powodu którego pacjent zgłasza się do lekarza. Ten rodzaj ruchów mimowolnych wiąże się z charakterystycznymi zmianami w obrazie TK i MR mózgowia w zakresie jąder podkorowych przeciwstronnie do ruchów pląsawiczych⁹. Zmiany radiologiczne i pląsawica zazwyczaj wycofują się w miarę normalizacji zaburzeń metabolicznych.

Innym rodzajem ruchów mimowolnych, często współistniejącym z pląsawicą, jest balizm. Ruchy baliczne są umiejscowione w odcinkach proksymalnych kończyn i mają bardziej gwałtowny charakter niż pląsawiczy, co przekłada się na widoczne wyrzucanie kończyn. Najczęściej występują w formie połowiczej (hemibalizm). Przyczyny są podobne do tych, które powodują pląsawicę.

Tabela 2. Wybrane przyczyny endokrynologiczne i metaboliczne pląsawicy

Neuropatie nerwów czaszkowych

Nerw węchowy (I)

Zaburzenia węchu są dość powszechnym schorzeniem. Doświadcza ich 3,8-5,8% populacji ogólnej, a w przedziale wiekowym 65-80 lat jest to już ponad 50%¹⁰. Wpływ na to mają zmniejszanie się wraz z wiekiem liczby kłębuszków w opuszce węchowej oraz choroby. Blisko 2/3 przypadków przewlekłej anosmii lub hiposmii (całkowitego lub częściowego zniesienia węchu) spowodowanych jest wcześniejszymi infekcjami górnych dróg oddechowych, urazami głowy oraz chorobami nosa i zatok przynosowych prowadzącymi do uszkodzenia nabłonka węchowego¹¹. Zaburzenia węchu występują u niemal wszystkich pacjentów z chorobami neurozwyrodnieniowymi, takimi jak choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona. Upośledzenie węchu może być spowodowane przewlekłym narażeniem na lotne substancje toksyczne (pestycydy, herbicydy, rozpuszczalniki) i metale ciężkie (kadm, chrom, nikiel, mangan). Wykazano związek między występowaniem zaburzeń węchu a cukrzycą¹².

Nerw wzrokowy (II)

Uszkodzenie nerwu wzrokowego może być wynikiem m.in. procesów zapalnych, działania toksyn, niedokrwienia. Zapalenie śródgałkowe może wystąpić w chorobach układowych tkanki łącznej (toczeń rumieniowaty układowy, choroba Behçeta). Niedokrwienie nerwu jest powikłaniem np. olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic. Zarówno w zapaleniu, jak i niedokrwieniu objawy są zazwyczaj jednooczne i polegają na szybko narastającym osłabieniu ostrości wzroku. Pogorszeniu ostrości wzroku może towarzyszyć ból gałki ocznej.

Do obustronnej neuropatii częściej dochodzi w niedoborach pokarmowych (witaminy z grupy B, kwas foliowy) i w zatruciu toksynami (alkohol etylowy i metylowy, metale ciężkie). Długotrwałe stosowanie takich leków, jak: etambutol, izoniazyd, cyprofloksacyna, metotreksat, cisplatyna, cyklosporyna, tamoksyfen, syldenafil, również może spowodować obustronną neuropatię nerwu wzrokowego. Główne objawy w neuropatii toksycznej i niedoborowej to:

• postępująca, niebolesna utrata ostrości wzroku
• rozmycie obrazu w części centralnej pola widzenia w czasie czytania
• utrata percepcji kolorów.