O jak objawy

Na wstępie należy ustalić, czy u pacjenta z hiponatremią występują ciężkie lub średnie objawy wynikające z hiponatremii (a nie z chorób towarzyszących). Jeżeli tak, należy wdrożyć suplementację 3% roztworu NaCl.

Objawy ciężkie wynikające z hiponatremii to: wymioty, zaburzenia krążeniowo-oddechowe, drgawki, pogłębiony sen oraz zaburzenia świadomości (według skali Glasgow [GCS – Glasgow Coma Scale] < 8 pkt).

Jak należy leczyć pacjenta z ciężkimi objawami? Należy podać mu dożylnie 3% roztwór NaCl w ilości 150 ml (tab. 1) przez 20 min, następnie w ciągu godziny oznaczyć stężenie sodu w surowicy:

  • jeżeli po godzinie stężenie sodu wzrośnie o 5 mmol/l, należy kontynuować powolną dożylną suplementację 0,9% roztworu NaCl i monitorować, by wzrost natremii w ciągu pierwszych 24 h nie był wyższy niż o 10 mmol/l. W kolejnych dobach wzrost nie powinien przekraczać 8 mmol/l. Ze względów praktycznych warto zapamiętać wyłącznie wartość 8 mmol/24 h, co zostało przedstawione w algorytmie powyżej
  • jeżeli po godzinie stężenie sodu nie wzrośnie o 5 mmol/l, należy ponownie podać dożylnie 3% roztwór NaCl w ilości 150 ml (tab. 1) przez 20 min, następnie znów oznaczyć stężenie sodu i kontynuować powolną dożylną suplementację 0,9% roztworu NaCl, monitorując, by wzrost natremii w ciągu pierwszych 24 h nie był wyższy niż o 10 mmol/l.


Podaż dożylną 3% roztworu NaCl należy zakończyć, jeśli wystąpi którykolwiek z poniższych stanów:

  • uzyskano zmniejszenie objawów klinicznych
  • uzyskano łączny wzrost natremii o 10 mmol/l
  • uzyskano stężenie sodu na poziomie 130 mmol/l.


Zaleca się, aby w trakcie podaży dożylnej 3% roztworu NaCl kontrolować natremię co 4 godziny.

Objawy średnie wynikające z hiponatremii to: nudności bez wymiotów, splątanie i ból głowy. Pacjentowi z takimi objawami należy podać dożylnie 3% roztwór NaCl w ilości 150 ml (tab. 1) przez 20 minut, następnie kontynuować powolną dożylną suplementację 0,9% roztworu NaCl, monitorując, by wzrost natremii w ciągu pierwszych 24 h nie był wyższy niż o 10 mmol/l. W kolejnych dobach wzrost nie powinien przekraczać 8 mmol/l.

Podsumowując, jeżeli hiponatremia jest objawowa, wymaga leczenia dożylnego 3% i 0,9% roztworem NaCl.

Small 51575

Tabela 1. Schemat przygotowania 3% roztworu NaCl dla objętości 130, 325 i 520 ml*

Jeśli hiponatremii towarzyszą objawy łagodne (np. zaburzenia chodu, zaburzenia koncentracji, upośledzenie funkcji poznawczych, upadki), nie należy rozpoczynać celowanej suplementacji roztworu NaCl, dopóki nie ustali się przyczyny zaburzenia.

C jak czas

Jeżeli u pacjenta hiponatremia wystąpiła w ciągu udokumentowanych 48 godzin (co jest uznawane za hiponatremię ostrą) ze spadkiem stężenia sodu >10 mmol/l od wartości wyjściowej, należy wdrożyć suplementację 3% roztworu NaCl.

Pacjentowi z hiponatremią ostrą należy podać dożylnie 3% roztwór NaCl w ilości 150 ml (tab. 1) przez 20 minut, następnie skontrolować natremię po 4 godzinach.

Czas od 24 do 48 godzin jest okresem, w którym dochodzi do adaptacji mózgowia do niskiego stężenia sodu. Kryterium czasu ma na celu ochronę mózgowia przed zbyt szybką korektą natremii.

Jeżeli hiponatremia jest przewlekła (trwa >48 udokumentowanych godzin lub czas trwania jest nieznany), nie należy rozpoczynać celowanej suplementacji roztworu NaCl do czasu ustalenia jej przyczyny.

E jak efektywna osmolalność osocza

Przyczyną hiponatremii w środowisku hipertonicznym są tzw. osmole efektywne (substancje, które podnoszą osmolalność osocza, powodują w mechanizmie osmozy przejście wody z przestrzeni wewnątrzkomórkowej do łożyska naczyniowego i tym samym z dylucji wywołują hiponatremię). Najczęściej występującym w patologicznej ilości osmolem efektywnym w surowicy jest oczywiście glukoza.

Do góry