Lodoksamid

Lek został przypisany do kategorii B przez FDA. Badania na zwierzętach z zastosowaniem dawek przekraczających 5000 razy dawkę stosowaną u ludzi nie wykazały działania teratogennego.

Nie przeprowadzono kontrolowanych badań klinicznych u kobiet w ciąży otrzymujących miejscowo dospojówkowo leki przeciwalergiczne. Ich stosowanie zalecane jest jedynie wtedy, gdy korzyści terapeutyczne przewyższają ryzyko dla płodu.

Leki immunosupresyjne

Leki te stosowane systemowo u osób z zaburzeniami autoimmunologicznymi są zazwyczaj przeciwwskazane u kobiet w ciąży. Antymetabolity, takie jak mykofenolan mofetylu i metotreksat, oraz leki cytotoksyczne, jak cyklofosfamid i chlorambucyl, są przez FDA zaliczone do kategorii D i przeciwwskazane w ciąży. U kobiet w ciąży po przeszczepieniach narządów, otrzymujących inhibitor czynników transkrypcyjnych cyklosporynę (kategoria C wg FDA) nie przeprowadzono badań klinicznych. Stwierdzono działanie embriotoksyczne w badaniach na zwierzętach. U kobiet w ciąży otrzymujących inny inhibitor kalcyneuryny – takrolimus (kategoria C wg FDA) istnieje zagrożenie samoistnego poronienia lub przedwczesnego porodu z zaburzeniami funkcji nerek i hipokaliemią u noworodków. Badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ na płód. Brak odpowiednich kontrolowanych badań u ludzi, ale mimo istniejących zagrożeń potencjalne korzyści mogą uzasadniać stosowanie leku u kobiet w ciąży.

Duże wątpliwości budzi problem, czy w ciąży można stosować leki biologiczne, inhibitory TNFα (adalimubab, etanercept i infliksymab) oraz antagonistów receptorów dla interleukiny (anakinra). Wiele danych wskazuje jednak, że nie stanowią istotnego zagrożenia dla przebiegu ciąży i dla płodu, mimo że nie przeprowadzono kontrolowanych badań klinicznych u kobiet w ciąży.¹⁴

Sukcesy terapeutyczne w leczeniu retinopatii cukrzycowej, zaburzeń widzenia spowodowanych obrzękiem plamki i neowaskularyzacji podsiatkówkowej wtórnej do patologicznej krótkowzroczności skłaniają do stosowania także w ciąży inhibitorów czynników wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF-A – ranibizumab, bewacyzumab). Opisano jednak dwa przypadki poronień kojarzonych bezpośrednio z doszklistkowym jednorazowym wstrzyknięciem bewacyzumabu.¹⁵ Badania przedkliniczne wykazały jego działanie teratogenne, podobnie jak w przypadku innych inhibitorów VEGF-A. Brak danych z kontrolowanych badań klinicznych u kobiet w ciąży. Istnieje nawet zalecenie dla kobiet w wieku rozrodczym do stosowania skutecznej metody antykoncepcji w trakcie leczenia. Stąd wnioskuje się, że leki z tej grupy można zastosować jedynie wtedy, gdy w opinii lekarza spodziewana korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu.

Podsumowanie

Obecnie możemy korzystać z wielu źródeł zapewniających uzyskanie opartych na wiarygodnych dowodach informacji dotyczących ryzyka ekspozycji na leki podczas ciąży. Są to podręczniki referencyjne, w tym najbardziej polecane kolejne, 9 wydanie Drugs in Pregnancy and Lactation (obejmujące informacje o ok. 1200 lekach).¹⁶ W Europie dysponujemy European Network of Teratology Information Services (ENTIS) (https://www.entis-org.eu/), gdzie można uzyskać wolne od opłat konieczne informacje. Inną przydatną europejską bazą jest niemiecki Embryotox (https://www.embryotox.de). Cennym źródłem informacji o możliwym teratogennym działaniu leków jest wolna od opłat kanadyjsko-amerykańska baza Organization of Teratology Information Specialists (OTIS) (http://mothertobaby.org/fact-sheets-parent/). Aktualizowane informacyjne bazy danych w systemie REPRORISK (Micromedex) zapewniają dostęp do bazy REPROTOX (dla 4000 substancji) oraz bazy TERIS za opłatą abonamentową (http://reprotox.org; http://depts.washington.edu/terisweb/teris).

Nowy, wprowadzany obecnie system klasyfikacji ryzyka terapii podczas ciąży ma zapewnić dokładne informacje oparte na dawkowaniu leku, odnoszące się do działań niepożądanych i wyników badań przedklinicznych i klinicznych. Ważnym elementem nowego oznakowania będzie wyjaśnienie problemu, czy istnieje związek pomiędzy dawką leku, czasem stosowania i okresem ciąży. Oczekuje się informacji o wystąpieniu prawdopodobnych działań niepożądanych, zaleceniach określonego dawkowania leku i ewentualnych badań dodatkowych. Dotychczasowe metody klasyfikacji zagrożeń dotyczących stosowania leków w czasie ciąży lokują większość z nich w kategorii C wg FDA. Ta kategoria zawsze odwołuje się do opinii lekarza, który ma zdecydować, czy spodziewana korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu. Ze względu na niekompletność danych, problemy etyczne i prawne najczęściej trafna ocena jest niemożliwa. Terapię okulistyczną u kobiet w ciąży może wspomóc szybko ostatnio postępujący rozwój nowych technologii umożliwiających przełamanie barier farmakokinetycznych narządu wzroku. Dzięki nanotechnologii istnieje szansa lepszej absorpcji, kontrolowanego uwalniania, opóźnienia eliminacji leków z gałki ocznej oraz zminimalizowania działania systemowego, co u kobiet w ciąży decyduje o bezpieczeństwie terapii.¹⁷