Przyczyna 1 nowotworów – palenie tytoniu

Za powstawanie jednej trzeciej wszystkich nowotworów odpowiedzialne jest palenie papierosów i inhalowanie się palaczy rakotwórczymi substancjami zawartymi w dymie tytoniowym (w Polsce pali papierosy 31% mężczyzn i 18% kobiet). W populacji mężczyzn najczęstszym nowotworem złośliwym jest nowotwór gruczołu krokowego (do 2015 r. był to nowotwór płuca). W naszym kraju w ostatnich 15-20 latach dzięki prowadzonej intensywnej kilkudziesięcioletniej kampanii antynikotynowej obserwuje się 30-procentowy spadek zachorowań i umieralności na raka płuca u mężczyzn na skutek obniżenia liczby palaczy tytoniu (zmniejszenie częstości palenia papierosów z 63% w 1982 r. do 35% w 2007 r.).

Niestety w tym samym okresie w populacji kobiet gwałtownie rosną zachorowania i zgony z powodu nowotworów płuca (wzrost odsetka palących dziewcząt i kobiet w wieku od 14 do 20 lat). Liczba zgonów z tego powodu od 10 lat przewyższa liczbę zgonów z powodu raka piersi. Więcej papierosów palą młode dziewczyny aniżeli ich rówieśnicy.

Palenie papierosów (nierzadko w połączeniu z piciem alkoholu) jest przyczyną powstawania nie tylko raka płuca, przełyku, gardła, jamy ustnej (45-60% zachorowań), lecz także m.in. raka żołądka, trzustki, wątroby, nerek, pęcherza moczowego, szyjki macicy, chłoniaków i białaczek.

Przyczyna 2 nowotworów – styl życia

Za powstawanie następnej jednej trzeciej grupy nowotworów odpowiedzialny jest nasz tryb życia i nawyki żywieniowe. Największą dynamikę wzrostu zachorowań wykazuje rak jelita grubego – druga przyczyna zgonów u mężczyzn z powodu nowotworów. Brak ruchu i stałej rekreacji fizycznej oraz dieta odległa od diety śródziemnomorskiej, obfitująca w mięso, tłuszcze, cukier, sól, ulepszacze, konserwanty, a uboga w ryby, świeże warzywa i owoce, produkty zbożowe, orzechy, sery i jogurty sprzyjają lawinowemu narastaniu zachorowań na nowotwory przede wszystkim jelita grubego.

Spożywanie codziennie mięsa czerwonego jeszcze bardziej podwyższa to ryzyko. Zaobserwowano, że ci, którzy chorowali na raka jelita grubego, a także kobiety, które chorowały na raka piersi, jeśli nie zmieniają swoich nawyków nadmiernej konsumpcji mięsa czerwonego, mają szybszy nawrót choroby nowotworowej i w rezultacie gorsze końcowe wyniki leczenia.

Nieprawidłowe odżywianie polegające na częstym korzystaniu z placówek gastronomicznych typu fast food spowodowało w wielu krajach dramatyczny wzrost odsetka populacji zarówno dorosłych, jak i dzieci z otyłością typu brzusznego, co prowadzi z kolei do wzrostu liczby zachorowań na wiele chorób przewlekłych określonych mianem syndromu X, czyli zespołu metabolicznego (choroby naczyń krwionośnych i serca, nadciśnienie, cukrzyca, hipercholesterolemia) i na właśnie wybijające się na pierwsze miejsce nowotwory.

W Polsce stwierdza się nadwagę i otyłość u 61% mężczyzn, 44% kobiet oraz u ponad 20% dzieci i młodzieży.

Aby przeciwstawić się tym niekorzystnym zjawiskom, w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i wielu krajach Europy, nierzadko pod egidą prezydentów tych państw, od wielu lat prowadzone są energiczne kampanie edukacyjne. Masowo wycofuje się ze szkół i klubów młodzieżowych automaty do sprzedaży chipsów, batonów, coca-coli oraz innych słodzonych i gazowanych napojów, zastępując te produkty owocami, sokami naturalnymi niesłodzonymi, wodą mineralną niegazowaną itp. Nawet popularne sieci restauracyjne fast food uzupełniają asortyment serwowanych dań o świeże warzywa, sałatki i owoce, dodając je w zestawach do hamburgerów i frytek. Na zbiorowych imprezach na świeżym powietrzu propaguje się marsze, biegi, wycieczki rowerowe i inne formy rekreacji, namawiając ludzi w każdym wieku do stałej, codziennej aktywności fizycznej.

Nadwaga i otyłość w zależności od kraju (10-40% populacji) stały się przyczyną rozwoju wielu nowotworów:

• jelita grubego – około 11%

• piersi – 9%

• przełyku – 57%

• nerki – 25%

• pęcherzyka żółciowego – 24%

• trzonu macicy – 39%.

Nowotwory jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, wątroby, piersi oraz okrężnicy i odbytnicy są wyraźnie przyczynowo powiązane z nadmiernym spożywaniem napojów alkoholowych.

Trzecim nowotworem o stałym, dynamicznym przyroście wśród mężczyzn jest rak gruczołu krokowego. 75% wszystkich zachorowań na raka gruczołu krokowego oraz 80-90% zgonów z tego powodu przypada na populację mężczyzn po 60-65 r.ż. W przeszłości w związku z krótszym okresem życia mężczyźni nie dożywali rozpoznania tego nowotworu, choć u wielu po wystąpieniu zgonu z powodu innych chorób w czasie sekcji znajdowano bezobjawowe za życia ognisko raka w gruczole krokowym.

W populacji kobiet najczęstszym nowotworem jest rak piersi.