Incydent obturacji dróg oddechowych nieparzystych, co istotnie zwiększa ryzyko ich całkowitej niedrożności i w konsekwencji może stanowić zagrożenie życia.

Epidemiologia

Aspiracja ciała obcego w 80% przypadków dotyczy dzieci <3 roku życia (szczyt w 1-3 roku życia) oraz jest czwartą wiodącą przyczyną zgonów w tej grupie wiekowej i trzecią wśród niemowląt⁶⁸. Na podstawie analizy przypadków utknięcia ciała obcego na poziomie GDO (laryngotracheal foreign body) wykazano, że najczęstsze lokalizacje, z których usuwano ciała obce, to w obrębie krtani (1,4-5%) i tchawicy (13-22%)^68,69.

Patofizjologia

Podczas aspiracji ciała obcego na poziomie krtani lub tchawicy może dojść do dwóch sytuacji. Pierwsza to całkowita obturacja światła, która skutkuje brakiem wentylacji i w konsekwencji, jeśli nie zostanie udzielona dziecku szybka pomoc, prowadzi do asfiksji i zgonu⁷⁰. W drugiej sytuacji dochodzi do częściowej obturacji, która w różnym stopniu zaburza wentylację, a w niektórych przypadkach nie stwierdza się nawet ograniczeń wymiany gazowej, lecz następuje tylko przejściowe dławienie, a dopiero później występują objawy wynikające z retencji ciała obcego w drogach oddechowych. W piśmiennictwie można znaleźć opisy aspiracji ciała obcego i jego usunięcia ze światła krtani czy tchawicy po kilku miesiącach⁷¹, a nawet po roku⁷².

Należy zauważyć, że utknięcie ciała obcego w górnej części przełyku poprzez efekt masy może również powodować objawy oddechowe zbliżone do obserwowanych przy aspiracji ciała obcego w obrębie nieparzystych GDO^73,74.

Obraz kliniczny

Objawy aspiracji ciała obcego mogą być bardzo różnorodne, występować oddzielnie lub w różnych kombinacjach. Mogą mieć charakter gwałtowny i szybko narastający, manifestować się: dławieniem, bezgłosem, brakiem wentylacji i obecnością sinicy. Objawy aspiracji ciała obcego mogą również być o charakterze przewlekającym się, z początkowo ostrym kaszlem i krztuszeniem się, a następnie z utrzymującymi się chrypką, bezgłosem, różnofazowym stridorem, kaszlem o różnym stopniu nasilenia i możliwą obecnością świstów wydechowych. W piśmiennictwie opisywane są przypadki dzieci często długo leczonych z mimikrą nawracającego krupu, astmy, przedłużających się zakażeń dróg oddechowych^{20,71,72,75,76}.

Rozpoznanie

Rozpoznanie staje się prawie oczywiste w sytuacji gwałtownych objawów oddechowych (dławienia się, kaszlu, bezdechu) u bawiącego się, jedzącego dziecka, które wcześniej było zdrowe.

U każdego dziecka, a zwłaszcza w wieku 1-3 lat, z przewlekłymi, zaostrzającymi się objawami oddechowymi należy zawsze podejrzewać aspirację ciała obcego. Wywiad będzie bardzo pomocny w tym zakresie, choć niejednokrotnie opiekunowie nie są obecni przy zdarzeniu lub nie odnotowują ostrych objawów tuż po aspiracji. Z tego względu czujność diagnostyczna, czyli pamiętanie o możliwości aspiracji ciała obcego u dzieci, będzie kluczem do rozpoznania.

Tylko badanie bronchoskopowe pozwala na ustalenie rozpoznania.

Diagnostyka różnicowa

Aspiracja ciała obcego, jego przedłużona retencja, może naśladować prawie każdą chorobę układu oddechowego. Staranny wywiad, w którym stwierdza się ostrą czasową granicę początku przewlekłych chorób płuc, a także niejednoznaczność objawów oddechowych powinny nasunąć podejrzenie aspiracji ciała obcego, które można zweryfikować tylko poprzez wykonanie bronchoskopii.

Żadne badanie obrazowe (radiogram, TK) klatki piersiowej czy szyi nie jest wystarczająco precyzyjne do postawienia diagnozy. Nawet kontrastujące ciała obce mogą zostać niezauważone, a zmiany wykryte w obrazach mogą być fałszywie ujemne lub naśladować inne stany⁷⁷.

Leczenie

Opisy postępowania w stanach zadławienia, braku/niedostatecznej wentylacji na skutek aspiracji ciała obcego są dostępne w odpowiednich zaleceniach⁶⁸. Warto zauważyć, że po zadławieniu u dziecka kaszlącego z zachowaną wentylacją nie powinno się wykonywać żadnych zabiegów manualnych, co najwyżej można pomóc mu utrzymać dogodną pozycję ciała dla spontanicznego odkrztuszenia ciała obcego. W przypadku braku wentylacji i występującego kaszlu u dzieci powyżej 1 roku życia należy wykonać zabieg Heimlicha, a u niemowląt – 5 uderzeń między łopatkami, z następową 5-krotną kompresją klatki piersiowej w pozycji na wznak⁶⁸.

W innych stanach postępowaniem leczniczym będzie usunięcie ciała obcego ulokowanego w krtani lub tchawicy w trakcie sztywnej bronchoskopii lub w szczególnych sytuacjach podczas zabiegu chirurgicznego⁷⁸.

Inne stany nieinfekcyjne prowadzące do ostrej niedrożności górnych dróg oddechowych

Anafilaksja