Zakażenie RSV potwierdzone dodatnim wynikiem testu (także antygenowego) powinno zostać niezwłocznie (nie później niż w ciągu 24 godz.) zgłoszone do powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej.

Wprowadzenie

Syncytialny wirus oddechowy (RSV) jest ortopneumowirusem należącym do rodziny Pneumoviridae. Po raz pierwszy został opisany w 1956 roku jako szympansi czynnik Coryza, a już w 1957 roku wiązano go z powodowaniem zapalenia oskrzelików u dzieci^1,2.

Budowa

Wyróżnia się dwie, różniące się budową, podgrupy antygenowe wirusa (A i B), które mogą współwystępować w danym sezonie epidemicznym.

Rycina 1. Uproszczony schemat budowy RSV

 RNA RSV zawiera 10 genów (15 222 nukleotydy), które kodują 11 białek, w tym 3 białka niestrukturalne (NS1, NS2 i M2-2) oraz 8 białek strukturalnych. Z 8 białek strukturalnych 3 znajdują się na powierzchni błony wirusowej – SH (small hydrophobic) i najważniejsze z klinicznego punktu widzenia glikoproteiny G (attachment) i F (fusion). Pięć kolejnych to białka wewnętrzne (N, P, M, M2-1 i L)³ (ryc. 1).

Kliniczne implikacje cyklu replikacyjnego RSV

Najważniejszymi białkami potrzebnymi wirusowi do rozwoju infekcji są glikoproteiny G oraz F. Białko przyłączające (G) uczestniczy w przyleganiu wirusa do komórki rzęskowej dróg oddechowych gospodarza^4-7. Białko fuzyjne (F) pozwala na wniknięcie wirusa do komórki gospodarza poprzez fuzję błony wirusowej i komórkowej komórki rzęskowej oraz na późniejszym etapie infekcji na łączenie się zakażonych komórek gospodarza (tworzenie syncytiów)^8,9.

Glikoproteiny G oraz F są jednocześnie antygenami, które inicjują wytwarzanie przez gospodarza przeciwciał neutralizujących, przy czym szacuje się, że ponad 90% z nich skierowanych jest przeciwko białku F^10-12.

Białko to odgrywa zasadniczą rolę we wnikaniu wirusa do komórki gospodarza, jest wysoce konserwatywne (stałe) wśród podtypów RSV A i B, a ponadto ma kilka miejsc antygenowych, które wywołują silną odpowiedź immunologiczną (zdecydowanie bardziej niż białko G). Dlatego większość prac nad preparatami, które mogą mieć potencjalne zastosowanie w profilaktyce zakażenia RSV (przeciwciała, szczepionki), skupia się właśnie na białku F.

Syncytialny wirus oddechowy wykorzystuje różne mechanizmy „unikania” układu immunologicznego gospodarza^3,13. Spośród najważniejszych wymienia się:

• rearanżację białka F, która następuje w czasie fuzji komórek wirusa i nabłonka oddechowego gospodarza; pozwala ona wirusowi na utratę wspomnianych wyżej miejsc antygenowych powodujących silną odpowiedź immunologiczną
• działanie białek NS1 i NS2, które hamują zarówno wytwarzanie, jak i funkcje interferonu typu I
• uwolnienie rozpuszczalnej formy białka G z zakażonych komórek, co może powodować migrację komórek odpornościowych z ominięciem niejako pierwotnego miejsca zakażenia.

W związku z wyżej podanymi informacjami dotyczącymi samego wirusa reinfekcje RSV są częste. Analiza reinfekcji pod kątem immunologicznym pozwala stwierdzić, że chociaż odpowiedź ta u niemowląt (zarówno humoralna, jak i komórkowa) jest możliwa, to jej skuteczność częściowo zależy od tej pierwszej, zazwyczaj najsłabszej ze względu na wiek, odpowiedzi po pierwotnym kontakcie z wirusem.

Układ immunologiczny najmłodszych dzieci jest niedojrzały, co wynika z obniżonej zdolności komórek prezentujących antygen (APC) do rozpoznawania tychże antygenów, niższego stężenia oraz mniejszej aktywności składowych dopełniacza, a także z mniejszej różnorodności limfocytów B¹⁴. Dlatego z immunologicznego punktu widzenia pierwotne infekcje w tej grupie wiekowej są zazwyczaj najcięższe, a reinfekcje łagodniejsze, które pod koniec XX wieku szacowano na 80% w 2 roku życia oraz 46-65% w 3 roku życia¹⁵.

Wyniki te wraz z obserwacją, że dorośli również mogą być wielokrotnie zakażeni RSV, pozwalają wnioskować o braku wytwarzania długotrwałej odpowiedzi immunologicznej (chociaż mechanizmy te nie zostały do końca poznane).

Wobec powyższych faktów oraz istotnego problemu klinicznego, jakim są infekcje RSV (patrz: „Epidemiologia”), już od 1958 roku trwały prace nad stworzeniem skutecznej profilaktyki, co biorąc pod uwagę wyżej wymienione powody, nie było łatwe. W niniejszym opracowaniu skupimy się tylko na profilaktyce biernej, a więc na preparatach gotowych przeciwciał skierowanych przeciwko RSV.