Profilaktyka zakażenia RSV – informacje ogólne

W związku z tak dużym problemem epidemiologicznym w Europie (także w Polsce) i na świecie prowadzono wiele badań dotyczących leczenia zakażeń RSV, ale przede wszystkim zapobiegania tym infekcjom. Historia podejmowanych prób profilaktyki biernej tych zakażeń sięga końca ubiegłego wieku. Skupiano się przede wszystkim na grupach dużego ryzyka ciężkiego przebiegu klinicznego i hospitalizacji, a więc głównie na dzieciach poniżej pierwszego roku życia, w celu ograniczenia przyjęć na OIT oraz zmniejszenia liczby zgonów. W 1997 roku opublikowano wyniki randomizowanego, podwójnie zaślepionego, kontrolowanego placebo badania klinicznego, które prowadzono w sezonie epidemicznym 1994-1995 w Stanach Zjednoczonych. Była to pierwsza strategia biernej immunizacji, której celem było zapobieganie ciężkiemu zakażeniu RSV. Podawano drogą dożylną poliklonalną gammaglobulinę z wysokim mianem przeciwciał neutralizujących przeciwko RSV (RSV-IVIG). Preparat stosowano u dzieci z grupy dużego ryzyka w sezonie zakażeń RSV w 5 dawkach, raz w miesiącu. Pozwoliło to zmniejszyć o 41% liczbę hospitalizacji z powodu zakażenia RSV, a także skrócić o 53% czas trwania hospitalizacji (liczbę dni) oraz o 60% czas stosowania tlenoterapii⁴⁰. Metoda ta miała jednak swoje ograniczenia, z których najważniejszymi były przeciążenie płynowe oraz interakcje ze szczepionkami podawanymi w ramach programu szczepień (poliklonalna, a nie monoklonalna gammaglobulina).

Tabela 1. Przeciwciała skierowane przeciwko RSV⁴¹

Tabela 2. Najważniejsze informacje dotyczące paliwizumabu oraz nirsewimabu (na podstawie charakterystyk produktów leczniczych)^42,43

Doprowadziło to do konieczności projektowania nowych modeli profilaktyki opartych na przeciwciałach monoklonalnych (tab. 1)⁴¹. Obecnie w Polsce dostępne są 2 tego typu przeciwciała – paliwizumab oraz nirsewimab (tab. 2).

Mimo zapisów zawartych w charakterystyce produktu leczniczego dla paliwizumabu wiele lokalnych rekomendacji różni się od pierwotnych wskazań, przede wszystkim ze względu na koszt stosowania i transportu tego leku^44,45.

Profilaktyka zakażenia RSV – skuteczność i bezpieczeństwo

Paliwizumab

Tabela 3. Skuteczność paliwizumabu – wyniki wybranych badań^46-48

Badania, na podstawie których oceniano skuteczność paliwizumabu w różnych sytuacjach klinicznych, podsumowano w tabeli 3. Badanie IMPACT było pierwszym, w którym jednoznacznie określono bezpieczeństwo i skuteczność paliwizumabu, co pozwoliło na wprowadzenie tego preparatu do praktyki klinicznej.

Nirsewimab

Tabela 4. Skuteczność nirsewimabu – wyniki wybranych badań^49-51

Tabela 5. Wyniki badania HARMONIE⁵²

Badania, na podstawie których oceniono skuteczność nirsewimabu, co umożliwiło jego rejestrację, podsumowano w tabeli 4. Uzupełnieniem tych badań (tab. 4) są badania oceniające skuteczność preparatu w warunkach rzeczywistej praktyki klinicznej (RWE – real-world evidence). Pierwszą tego typu analizą dla nirsewimabu było badanie HARMONIE, którego szczegóły zebrano w tabeli 5⁵².

Rycina 2. Skuteczność nirsewimabu w krajach, które wprowadziły go do powszechnego użytku w sezonie 2023/2024*^53-57

Kolejne dane zbierane są w krajach, w których nirsewimab został już wpisany do rekomendacji krajowych i wprowadzony do stosowania w sezonie epidemicznym 2023/2024 (ryc. 2). Potwierdzają one dużą akceptację jego stosowania przez rodziców, a także oczekiwany wpływ leku na zmniejszenie liczby hospitalizacji.

Wyniki kolejnych badań publikowanych po rozpoczęciu powszechnych programów profilaktyki z użyciem nirsewimabu są spójne i potwierdzają jego skuteczność na każdym ze szczebli systemu ochrony zdrowia (dane zebrano opisowo ze względu na brak możliwości ich ujednolicenia)^58-63:

• Hiszpania (różne regiony):
  • Stosowanie nirsewimabu było związane ze zmniejszeniem liczby przyjęć do szpitala i na OIT odpowiednio o 87,6% i 90,1%. Ponadto zaobserwowano klinicznie istotne zmniejszenie liczby poważnych zakażeń, w tym: zapalenia oskrzelików z jakiejkolwiek przyczyny, które wymagały wizyty w POZ (48,1%), zakażeń RSV (68,9%), wirusowego zapalenia płuc (60,7%) i wizyt w szpitalu (na szpitalnym oddziale ratunkowym [SOR]) z powodu zapalenia oskrzelików o nieokreślonej etiologii (55,4%)
  • Skuteczność nirsewimabu wynosiła 86,9% w zapobieganiu ciężkim zakażeniom dolnych dróg oddechowych związanym z RSV wymagającym wsparcia tlenowego i 69,2% w zapobieganiu hospitalizacjom z jakiejkolwiek przyczyny. Liczba hospitalizacji z powodu zakażeń dolnych dróg oddechowych związanych z RSV zmniejszyła się o 89,8%.
• Francja – skuteczność profilaktyki nirsewimabem w zapobieganiu hospitalizacji z powodu zapalenia oskrzelików o etiologii RSV wynosiła 83%, w zapobieganiu zapaleniu oskrzelików związanemu z RSV i konieczności zastosowania intensywnej opieki – 69,6%, a w ograniczeniu konieczności zastosowania wspomagania oddechowego – 67,2%.
• Stany Zjednoczone:
  • Nirsewimab zmniejszał o 89% ryzyko wystąpienia epizodów ostrej infekcji dróg oddechowych związanej z RSV oraz o 91% ryzyko hospitalizacji z powodu RSV
  • U niemowląt, którym podano nirsewimab, ryzyko zakażenia RSV było istotnie mniejsze w porównaniu z obserwowanym u dzieci, którym go nie podano (współczynnik ryzyka [HR – hazard ratio] 0,24; 95% przedział ufności [CI – confidence interval] 0,17-0,33). Ponadto u pacjentów otrzymujących nirsewimab ryzyko wystąpienia świszczącego oddechu było mniejsze (HR 0,73; 95% CI 0,58-0,93) w okresie 365-dniowej obserwacji.
• Włochy – po rozpoczęciu programu profilaktyki nirsewimabem ryzyko hospitalizacji z powodu zapalenia oskrzelików wywołanego RSV wśród dzieci, które nie otrzymały profilaktyki, wynosiło 8,3%. Jednocześnie żadne dziecko, które otrzymało nirsewimab, nie było hospitalizowane z powodu zapalenia oskrzelików (wykazano istotność statystyczną).
• Chile – względna redukcja liczby hospitalizacji z powodu zakażeń dolnych dróg oddechowych związanych z RSV wyniosła 77,5%.