• postępująca wieloogniskowa encefalopatia

• encefalopatia związana z zakażeniem HIV

• toksoplazmoza OUN

• zespół wyniszczenia spowodowany zakażeniem HIV.

Niektóre z chorób wskaźnikowych AIDS mają skrajnie niepomyślne rokowanie. Należą do nich postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia (PML – progressive multifocal leukoencephalitis) oraz chłoniaki (np. pierwotny mózgu). Średni czas przeżycia po rozpoznaniu PML wynosi od trzech do dziesięciu miesięcy. W przypadku zaprzestania przez pacjenta przyjmowania cART, pomimo osiągniętej dotychczas poprawy klinicznej i immunologicznej, dochodzi do szybkiego niszczenia populacji limfocytów CD-4, pogorszenia stanu pacjenta i niejednokrotnie jego zgonu. Przyczyny przerwania terapii są różne: od depresji, buntu nastolatków wobec ciągłego brania leków, przedłużonego pobytu za granicą z brakiem dostępu do bezpłatnego leczenia po ciąg alkoholowy, narkotykowy lub rozwój choroby psychicznej.

Osobom podejmującym ryzykowne zachowania seksualne (seks bez prezerwatywy z partnerem o nieznanym statusie serologicznym HIV i z innymi STI, uprawienie seksu pod wpływem substancji psychoaktywnych) zaleca się regularne badanie w kierunku HIV, kiły, HCV co 3 miesiące, co daje szanse na szybkie wykrycie tych chorób i podjęcie terapii. Według raportu o seksualności Polaków prof. Zbigniewa Izdebskiego z 2011 r., w kierunku HIV badało się kiedykolwiek w życiu jedynie ok. 9% populacji kraju (z kobietami w ciąży włącznie).

HIV – profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP)

Nową, farmakologiczną formą zapobiegania zakażeniu HIV jest profilaktyka przedeskspozycyjna (PrEP – pre-exposure prophylaxis). Polega ona na stosowaniu leków antyretrowirusowych u aktywnych seksualnie osób niezakażonych HIV, w celu uniknięcia tego zakażenia. Terapię PrEP cechuje wysoka skuteczność, a prawidłowo stosowana zmniejsza ryzyko nabycia HIV prawie do zera⁶. Gdy osoba niezakażona HIV przyjmuje PrEP, replikacja wnikającego wirusa staje się niemożliwa.

Profilaktyka przedekspozycyjna powinna być stosowana u osób o zwiększonym ryzyku zakażenia HIV:

• mających liczne niezabezpieczone prezerwatywami kontakty seksualne

• gdy przebyły inne choroby przenoszone drogą płciową

• odbywających stosunki seksualne pod wpływem substancji psychoaktywnych

• przyjmujących dożylnie narkotyki

• świadczących usługi seksualne.

Warunkiem rozpoczęcia PrEP jest wykluczenie zakażenia HIV oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową (w tym HBV – hepatitis B virus i HCV – hepatitis C virus) oraz oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi (leki potencjalnie nefrotoksyczne).

W PrEP stosowane są dwa leki antyretrowirusowe (a nie trzy, jak w przypadku profilaktyki poekspozycyjnej): tenofowir disoproksyl (TDF) z emtrycytabiną (FTC) w postaci tabletki, którą w schemacie ciągłym przyjmuje się raz dziennie. Dane z badań klinicznych wskazują, że ochronę dla receptywnych kontaktów analnych osiąga się po 7 dniach stosowania leków, natomiast dla receptywnych kontaktów waginalnych po 20 dniach. Jest to związane z różnicą w czasie potrzebnym do osiągnięcia ochronnego stężenia tenofowiru w śluzowce pochwy i odbytnicy. Stężenie tenofowiru jest 10-krotnie wyższe w śluzówce odbytnicy w porównaniu ze śluzówką pochwy⁷. W przypadku MSM ciągłą terapię PrEP można rozpocząć od 2 tabletek na 2-24 godz. przed stosunkiem, uzyskując już ochronę, a następnie kontynuować podawanie 1 tabletki dziennie. W celu zakończenia PrEP zleca się przyjmowanie TDF/FTC 1 x 1 tabletkę dziennie przez minimum 2 dni po ostatnim ryzykownym kontakcie. PrEP można stosować również doraźnie według określonego schematu. Dotyczy on MSM (2 tabletki TDF/FTC na 2-24 godz. przed stosunkiem, następnie 1 tabletkę TDF/FTC 24 godz. po pierwszej dawce, a następnie 1 tabletkę 48 godz. po pierwszej dawce).

Rekomenduje się stosowanie tego rodzaju profilaktyki wraz z prezerwatywą, gdyż PrEP chroni tylko przed zakażeniem HIV. W ciągu kilku lat stosowania PrEP w obserwowanych populacjach MSM wyraźnie zmniejszyła się (nawet o 1/3) liczba nowych zakażeń HIV w skali roku, jednak w związku z nagminnym niestosowaniem prezerwatyw podczas licznych stosunków płciowych u osób stosujących PrEP, doszło do wzrostu zapadalności na inne STI – zjawisko to dotyczy głównie kiły i HCV.

Zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV)

Epidemiologia i drogi zakażenia HCV

Do niedawna uważało się, że wirus zapalenia wątroby typu C rzadko przenosi się drogą kontaktów seksualnych. Zarówno w spermie, wydzielinie pochwowej, jak i ślinie liczba kopii wirusa jest niewielka. W badaniach ponad 500 osób z obecnością przeciwciał anty-HCV, niezakażonych HIV w długoterminowej obserwacji z ich niezakażonymi HCV heteroseksualnymi partnerami wykazano niskie ryzyko transmisji HCV drogą płciową. Dochodziło do przeniesienia zakażenia z częstością szacowaną na 0,07% rocznie, bez związku z typem praktyk seksualnych⁸. Od kilku lat zaczęto gromadzić dane epidemiologiczne, które wskazują na problem przenoszenia zakażenia HCV drogą kontaktów seksualnych wśród MSM.