lek. Rafał Osiecki

dr n. med. Mieszko Kozikowski

dr hab. n. med. Jakub Dobruch, prof. CMKP

Krwiomocz jest jednym z najczęstszych powodów konsultacji w gabinecie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Zidentyfikowano wiele przyczyn jego występowania, wśród których na szczególną uwagę zasługują nowotwory układu moczowego oraz męskich narządów płciowych. Każdy epizod krwiomoczu powinien być traktowany z należytą uwagą, a postępowanie powinno zmierzać do ustalenia jego przyczyny. Ograniczony dostęp do lekarzy specjalistów zajmujących się chorobami układu moczowego – urologów i nefrologów – skłania lekarzy POZ do rozpoczęcia diagnostyki we własnym zakresie. Bez wątpienia część chorych będzie wymagała opieki specjalistycznej, ale właściwe postępowanie na wczesnym etapie diagnostyki może przyspieszyć ten proces i prowadzić do lepszych wyników leczenia.

Definicja i podział

Krwiomocz oznacza nieprawidłową, zwiększoną liczbę erytrocytów w moczu. Jeżeli mocz przybiera krwiste zabarwienie, mówimy o krwiomoczu makroskopowym (ang. macrohematuria, gross hematuria). Jeśli natomiast krwinki czerwone dostrzega się wyłącznie pod mikroskopem (w 400-krotnym powiększeniu) w liczbie ≥3 w polu widzenia, mówimy o krwiomoczu mikroskopowym (ang. microhematuria)^1,2.

Pseudokrwiomocz odnosi się do stanu, w którym ciemne/czerwone zabarwienie moczu nie jest spowodowane obecnością erytrocytów w moczu.

Epidemiologia

Częstość występowania krwiomoczu zależy od płci, wieku i rozpowszechnienia czynników ryzyka w populacji badanych osób. Badania przesiewowe przeprowadzone wśród 80 000 zdrowych wolontariuszy poddanych ogólnej ocenie stanu zdrowia wykazały, że krwiomocz mikroskopowy występował u 2,4% do nawet 31,1% osób. Grupę, w której bezobjawowy krwiomocz mikroskopowy (ang. asymptomatic microscopic hematuria) stwierdzano najczęściej, stanowili uzależnieni od nikotyny mężczyźni po 60 r.ż.³

W badaniu, którym objęto 3500 osób poddanych ocenie z powodu krwiomoczu zarówno makroskopowego, jak i mikroskopowego, nowotwory dróg moczowych wykryto u 10% z nich. W grupie osób z krwiomoczem makroskopowym odsetek ten był większy i wyniósł 13,2%, natomiast w przypadku krwiomoczu mikroskopowego nowotwory wykryto w 3,1% przypadków⁴. Metaanaliza 17 badań przesiewowych, które dotyczyły częstości występowania nowotworów dróg moczowych u osób z krwiomoczem mikroskopowym, przedstawiona przez autorów wytycznych American Urological Association (AUA) w 2012 r. wskazała, że częstość tego zjawiska wynosi 2,6%³.

Przyczyny

Rycina 1. Przyczyny krwiomoczu z uwzględnieniem ich umiejscowienia

Krwiomocz może być objawem wielu chorób układu moczowego oraz męskich narządów płciowych zarówno o łagodnym, jak i złośliwym charakterze. Przyczyny krwiomoczu z uwzględnieniem ich umiejscowienia przedstawia rycina 1.

Podczas zbierania wywiadu od osób zgłaszających krwiomocz należy pamiętać o przyczynach ciemnego zabarwienia moczu niebędących w istocie hematurią. Należą do nich:

• związki endogenne, które mogą być wykryte w moczu: mioglobina/hemoglobina, bilirubina, porfiryny
• spożycie buraków, rabarbaru, czarnych porzeczek, rydzów
• niektóre leki: ryfampicyna, sulfonamidy, metylodopa
• odwodnienie.