Wstęp

Kontaktowe zapalenie skóry (contact dermatitis) jest dermatozą wywołaną działaniem czynników zewnętrznych. Charakterystycznym wykwitem jest grudka, chociaż w obrazie klinicznym występują również rumień, pęcherzyki i nadżerki, a niekiedy pogrubienie naskórka i jego nadmierne złuszczanie. Zazwyczaj towarzyszy im świąd skóry. Około 95% przypadków stanowi wyprysk kontaktowy z podrażnienia i alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Innymi postaciami wyprysku są proteinowy wyprysk kontaktowy i fotoalergiczne kontaktowe zapalenie skóry.

Definicje

Wyprysk kontaktowy z podrażnienia

Wyprysk kontaktowy z podrażnienia, inaczej kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia (ICD – irritant contact dermatitis), jest nabytą chorobą zapalną skóry wywołaną przez czynniki chemiczne lub fizyczne bezpośrednio powodujące uszkodzenie komórek. Większość przypadków ICD prowokowanych jest przez detergenty, rozpuszczalniki, kwasy lub zasady. Ostry ICD rozwija się szybko (od kilku minut do kilku godzin) od zadziałania silnych czynników drażniących (wyprysk toksyczny, oparzenie chemiczne). Przewlekły, skumulowany ICD (wyprysk ze zużycia) rozwija się stopniowo w odpowiedzi na powtarzane kontakty ze słabszymi czynnikami drażniącymi.

Wyprysk fototoksyczny

Wyprysk fototoksyczny (phototoxic dermatitis) to choroba o charakterze zapalnym wywołana przez kontakt substancji fototoksycznych ze skórą, która następnie poddana jest ekspozycji na promieniowanie UV. Pod wpływem tych substancji i promieniowania uwalniane są wolne rodniki uszkadzające komórki skóry, co inicjuje procesy zapalne. Reakcje takie mogą wystąpić u każdej osoby wystawionej na działanie czynnika fototoksycznego i światła.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, inaczej alergiczny wyprysk kontaktowy (ACD – allergic contact dermatitis), to odmiana wyprysku inicjowana przez swoistą reakcję immunologiczną na hapten związany z białkami endogennymi. Choroba ta występuje u osób z nabytą alergią kontaktową wskutek ponownej ekspozycji na uczulający hapten.

Hapten

Hapten to substancja egzogenna (ksenobiotyk) o masie cząsteczkowej <500 Da. Ze względu na wielkość hapten – w odróżnieniu od alergenu – ma zdolność penetracji przez nienaruszoną barierę skórną. Ponieważ hapten jest zbyt mały, aby mógł być rozpoznany przez układ odpornościowy, antygenem inicjującym reakcję immunologiczną są białka endogenne o konformacji przestrzennej zmienionej wskutek związania się z haptenem.