Definicja według Global Initiative for Asthma (GINA)

Astma jest przewlekłą chorobą zapalną oskrzeli, w której rozwój zaangażowanych jest wiele komórek (zwłaszcza komórki tuczne, eozynofile i limfocyty) i uwalnianych przez nie substancji. Przewlekle zapalenie jest związane z nadreaktywnością oskrzeli i prowadzi do ich przebudowy. Następstwem tych procesów są nawracające i wykazujące zmienne nasilenie objawy, takie jak świszczący oddech, duszność, ściskanie w klatce piersiowej oraz kaszel, które często występują w nocy, nad ranem lub po wysiłku, a ustępują samoistnie lub pod wpływem leczenia.

Epidemiologia

Kwestionariuszowe badania epidemiologiczne z dwóch miejskich ośrodków (Kraków, Poznań) wykonane w odstępie 7 lat wskazują na 5–7% częstość rozpoznań astmy i 10–15% częstość występowania objawów astmatycznych w ostatnim roku w zależności od wieku i roczny 0,3–0,5% przyrost częstości rozpoznań i objawów (tab. 1). Porównanie tych danych epidemiologicznych z Europą Zachodnią ujawnia większą częstość rozpoznań astmy i jej objawów w ostatnim roku oraz objawów powysiłkowych u dzieci naszych sąsiadów i porównywalną częstość objawów wskazujących na cięższy przebieg astmy (zwiększona częstość epizodów duszności ≥4, napady nocne, zaburzenia mowy z powodu duszności).

Czynniki ryzyka astmy

Dane epidemiologiczne wskazują na następujące istotne czynniki ryzyka rozwoju astmy u dzieci (w nawiasach podano szacowane zwiększenie ryzyka jako przybliżoną wartość ilorazu szans – IS):

• atopia (IS ≈ 7)

• alergiczny nieżyt nosa (IS ≈ 16)

• atopowe zapalenie skóry (IS ≈ 6)

• nawracające stany zapalne dolnych dróg oddechowych u dzieci <2 r.ż. (IS ≈ 4), u dzieci <1 r.ż. (IS ≈ 3)

• astma u ojca (IS ≈ 2–7), astma u matki (IS ≈ 2–5), astma u rodzeństwa (IS ≈ 2)

• palenie tytoniu przez rodziców (IS ≈ 2)

• IgE-zależne uczulenie (IS ≈ 3).

Indeks Predykcji Astmy

Kohortowe prospektywne badania pozwoliły na sformułowanie Indeksu Predykcji Astmy (IPA, tab. 2), który uwzględnia zagregowane czynniki ryzyka rozwoju astmy u dzieci młodszych i w pewnym zakresie może być pomocnym narzędziem diagnostycznym w tej grupie wiekowej.

Klasyfikacja astmy

Przedstawiona w tabeli 3 klasyfikacja ciężkości astmy odnosi się do stanu przed wdrożeniem leków kontrolujących przebieg tej choroby.

W sytuacji ich stosowania w dawkach pozwalających na kontrolowanie astmy stopień zaawansowania leczenia może być wskazówką w ocenie stopnia jej ciężkości. Konieczność podawania wziewnych glikokortykosteroidów (wGKS) wskazuje na astmę przewlekłą, a zakres stosowanych dawek pośrednio informuje o stopniu ciężkości (tab. 3).