Wstęp

Immunoterapia alergenowo swoista (SIT – allergen specific immunotherapy) jest metodą leczenia, która ma spowodować rozwój tolerancji immunologicznej. U większości pacjentów jej zastosowanie prowadzi do zmniejszenia objawów choroby i konieczności podania leków interwencyjnych. Udowodniono, że immunoterapia może mieć wpływ na modyfikację przebiegu choroby i zapobiegać rozwojowi innych alergii. Mechanizm działania opiera się na modyfikacji odpowiedzi immunologicznej na dany alergen, a tym samym zmianie obrazu klinicznego choroby.

SIT jest zatem formą leczenia przeciwzapalnego, przyczynowego i prewencyjnego.

Efekty działania SIT można podzielić na:

• wczesne, występujące bezpośrednio po rozpoczęciu terapii

• przetrwałe, obserwowane w trakcie prowadzenia SIT

• długotrwałe, widoczne po zakończeniu kursu SIT

• prewencyjne, zapobiegające rozwojowi nowych uczuleń i zaostrzeniom choroby (prewencja marszu alergicznego).

Metody immunoterapii swoistej

Najbardziej rozpowszechnioną metodą immunoterapii swoistej jest immunoterapia podskórna (iniekcyjna) (SCIT – subcutaneous immunotherapy). Coraz więcej badań potwierdza skuteczność i bezpieczeństwo immunoterapii podjęzykowej (SLIT – sublingual immunotherapy). Inne drogi, takie jak donosowa, dowęzłowa i naskórna, oceniane były w pojedynczych badaniach i nie są dziś stosowane.

Mechanizmy immunologiczne immunoterapii podskórnej i podjęzykowej

Zarówno SCIT, jak i SLIT prowadzą do wytworzenia tolerancji na alergen. Bezpośrednio po rozpoczęciu immunoterapii dochodzi do wzrostu CD4⁺CD25⁺ limfocytów regulatorowych wydzielających IL10 i TGFβ. Kontynuowanie immunoterapii prowadzi do pojawienia się odpowiedzi Th1-zależnej w miejsce odpowiedzi Th2-zależnej.

Początkowo dochodzi do wzrostu stężenia alergenowo swoistych IgE, które stopniowo się obniża. Dodatkowo obserwuje się wzrost stężenia IgG (IgG₁ i IgG₄) i IgA w surowicy, chociaż zmiany te nie korelują z poprawą kliniczną ani nie są czynnikiem predykcyjnym stopnia i czasu skuteczności immunoterapii.

W SLIT istotną rolę odgrywają komórki dendrytyczne w śluzówce.

Wskazania do immunoterapii alergenowo swoistej

Immunoterapia alergenowo swoista jako metoda leczenia jest wskazana u pacjentów z:

• alergicznym nieżytem nosa

• alergicznym zapaleniem spojówek

• astmą o podłożu alergicznym

• uczuleniem na jad owadów błonkoskrzydłych.

Rozpoczęcie SIT u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry wymaga szczególnie wnikliwej analizy wywiadu i badań dodatkowych. Dziś jako metoda terapeutyczna jest zarezerwowana dla niewielkiej grupy dzieci z tym schorzeniem.