Definicja

Pokrzywka (urticaria) to choroba charakteryzująca się powstawaniem bąbli, obrzęku naczynioruchowego (angioedema) lub obu tych wykwitów jednocześnie. Bąble pokrzywkowe rozwijają się na skutek obrzęku powierzchownych warstw skóry właściwej i są widoczne jako wyniosłe wykwity o wyraźnie zaznaczonych brzegach, czerwone, cieliste lub białe na podłożu skóry niezmienionej lub rumienia. Obrzęk naczynioruchowy jest umiejscowiony w głębszych warstwach skóry właściwej, dlatego obrys zmian jest nieostry.

Bąble i obrzęk naczynioruchowy mogą współistnieć. Mimo jednakowego obrazu klinicznego pokrzywka to w istocie określenie na heterogenną grupę chorób o zróżnicowanej, często nieznanej etiologii. Należy sobie uświadomić, że nie wszystkie choroby ze słowem „pokrzywka” w nazwie są dziś zaliczane do pokrzywek. Pokrzywką sensu stricto nie są m.in. pokrzywka barwnikowa, pokrzywka naczyniowa ani pokrzywka grudkowa (liszaj pokrzywkowy).

Epidemiologia

Wbrew często powtarzanemu truizmowi, że każdy człowiek przynajmniej raz w życiu miał epizod pokrzywki, rzetelne dane epidemiologiczne są bardzo skąpe. Powiedzenie to może być bliskie prawdy w przypadku pokrzywki ostrej, natomiast pokrzywka przewlekła wydaje się zdecydowanie rzadsza. W przekrojowych badaniach mieszkańców Berlina chorobowość życiową na pokrzywkę spontaniczną przewlekłą oszacowano na 1,8%, a chorobowość roczną na 0,8%. W badaniach północnoamerykańskich pokrzywka nawrotowa występowała w populacji generalnej dzieci (0,3%) dziesięciokrotnie rzadziej niż u dorosłych (3,8%). Spośród 56 624 dzieci do 14 r.ż. przyjętych na oddziały ratunkowe w dwóch dużych miastach (Norwich w Anglii i Heraklion w Grecji) pokrzywka ostra była przyczyną 729 (1,3%) zgłoszeń. Czynnik wyzwalający udało się zidentyfikować zaledwie u 20,5% pacjentów, najczęściej wskazywano na infekcje układu oddechowego (15,7%), antybiotyki (2,6%), użądlenia pszczół i os (1,5%), ostatnie miejsce zajęły pokarmy (1,1%).

Klasyfikacja

Najnowszą klasyfikację pokrzywek Urticaria Consensus Meeting (listopad 2012) przedstawia tabela 1. Podział ten odnosi się do wszystkich grup wiekowych. Podtrzymano zalecenie nieużywania terminów „pokrzywka idiopatyczna” (IU – idiopathic urticaria) ani „pokrzywka przewlekła idiopatyczna” (CIU – chronic idiopathic urticaria) ze względu na brak ogólnie akceptowanej definicji i sprzeczne doniesienia w literaturze. Najbliższym odpowiednikiem dawnego rozpoznania „pokrzywka idiopatyczna” w najnowszej nomenklaturze jest „pokrzywka spontaniczna o nieznanej przyczynie”.