Wstęp

Celem pracy lekarza w izbie przyjęć jest szybkie rozpoznanie ostrych stanów chorobowych zagrażających życiu lub zdrowiu. W przypadku neurologii do takich stanów należą:

• udar niedokrwienny mózgu
• krwotoki śródczaszkowe
• neuroinfekcje
• zatrucia
• urazy ośrodkowego układu nerwowego (OUN)
• guzy mózgu
• stan padaczkowy
• przełom miasteniczny.
  
  

Przeoczenie tych stanów grozi poważnymi konsekwencjami dla pacjenta.

Drugim zadaniem neurologa w izbie przyjęć jest identyfikacja problemów wymagających leczenia przez innych specjalistów (m.in. internistów, kardiologów, neurochirurgów, psychiatrów i laryngologów).

Dynamika narastania objawów

Kluczem do różnicowania chorób neurologicznych jest dynamika ich manifestacji klinicznej. Zazwyczaj choroby mają indywidualny wzorzec nasilania się objawów w czasie:

• krwotok śródczaszkowy, czy to w przypadku pęknięcia tętniaka, czy angiopatii amyloidowej, daje zwykle objawy natychmiast – przebieg piorunujący
• w udarze niedokrwiennym objawy narastają zwykle w ciągu minut – przebieg nagły
• znaczna część udarów żylnych i neuroinfekcji rozwija się w ciągu kilku dni – przebieg ostry
• w przypadku guzów złośliwych zwykle precyzyjnie zebrany wywiad pozwala ustalić kilkutygodniową lub częściej kilkumiesięczną historię narastania objawów – przebieg podostry.
  
  

Każda z wyżej wymienionych chorób może zamanifestować się jako ubytkowy objaw ogniskowy, ból głowy, napady padaczkowe itd. Niezależnie od rodzaju objawów choroby stwierdzenie charakterystycznego wzorca ich narastania w czasie powinno natychmiast kierować myśli lekarza w stronę odpowiedniej grupy chorób.

Powtarzanie się epizodów chorobowych

Zawsze należy wyjaśnić, czy dany objaw wystąpił pierwszy raz w życiu, czy jest to kolejny epizod. Powtarzanie się podobnych ataków choroby bez tendencji do wzrostu ich częstotliwości kieruje myśli klinicysty w stronę chorób przewlekłych, których objawy kliniczne występują napadowo, takich jak padaczka, choroba Ménière’a, migrena itd. Wzrastająca częstość epizodów, zmiana ich charakteru lub wywiad krótszy niż rok nie mogą jednak całkowicie uspokajać klinicysty, a raczej powinny go zaniepokoić.

Wybrane zespoły neurologiczne

Do najbardziej alarmujących w neurologii objawów należą zespół ciasnoty śródczaszkowej i zespół oponowy, które, jeśli wyłączymy samoistne nadciśnienie śródczaszkowe (zespół guza rzekomego) i meningismus (podrażnienie opon), świadczą o poważnej chorobie układu nerwowego.

Ostry zespół ciasnoty śródczaszkowej

Objawy ogólne zespołu ciasnoty śródczaszkowej to: