Kardiologiczne stany nagłe w praktyce neurologa
Maciej Grabowski
Nagłe zatrzymanie krążenia
Wstęp
Definicja
Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) to ustanie czynności mechanicznej serca. Wtórnie prowadzi ono do zatrzymania oddechu, niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i zgonu. U osoby z NZK stwierdza się brak reakcji na bodźce, brak wyczuwalnego tętna, bezdech (lub oddechy agonalne).
Patofizjologia
NZK może wystąpić w mechanizmie:
- migotania komór (VF – ventricular fibrillation) lub częstoskurczu komorowego bez tętna (VT – ventricular tachycardia)
- asystolii, czyli braku czynności elektrycznej i mechanicznej serca
- aktywności elektrycznej bez tętna (PEA – pulseless electrical activity; dawniej rozkojarzenie elektromechaniczne), czyli braku skutecznej hemodynamicznie czynności mechanicznej serca przy stwierdzanej czynności elektrycznej.
Obraz kliniczny
- Utrata przytomności
- Brak wyczuwalnego tętna (tętnica szyjna, tętnica udowa)
- Bezdech lub oddech agonalny.
Leczenie
Niezależnie od mechanizmu NZK należy natychmiast podjąć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO). W zależności od liczby ratowników i dostępnego sprzętu prowadzi się:
- podstawowe zabiegi resuscytacyjne (BLS – basic life support) – jeden ratownik bez sprzętu albo
- zaawansowane zabiegi resuscytacyjne (ALS – advanced life support) – zespół ratowniczy wyposażony w sprzęt i leki.
Czynności wykonywane w czasie prowadzenia RKO tworzą schemat ABCD:
A – Airways – udrożnienie dróg oddechowych
B – Breathing – oddychanie/sztuczna wentylacja
C – Circulation – krążenie → masaż zewnętrzny serca
D – Drugs – leki.
! U osób dorosłych w większości przypadków przyczyną NZK jest choroba serca. Dlatego RKO rozpoczyna się od masażu zewnętrznego, a następnie zapewnia się drożność dróg oddechowych i prowadzi wentylację (wg schematu w kolejności C → A → B).
- Masaż zewnętrzny serca – częstotliwość uciśnięć 100-120/min, głębokość uciśnięć 5-6 cm, powrót klatki piersiowej do wyjściowego kształtu po każdym uciśnięciu.
- Udrożnienie dróg oddechowych i wentylacja – odchylenie głowy pacjenta do tyłu, uniesienie żuchwy, ewentualne usunięcie ciał obcych z jamy ustnej. Wentylacja metodą usta-usta lub przyrządowa (worek Ambu). Każdy wdech powinien trwać ok. 1 s i mieć objętość powodującą widoczne uniesienie klatki piersiowej. Należy prowadzić wentylację z częstością 8-10 oddechów na min.
! Dopuszcza się prowadzenie samego masażu serca bez wentylacji przez pierwsze 2-4 min po NZK.
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne prowadzi się bezprzyrządowo (ryc. 1) lub z użyciem automatycznego zewnętrznego defibrylatora (AED – automated external defibrillator) (ryc. 2), jeśli jest dostępny.