Wstęp

Definicja

Majaczenie to jakościowe zaburzenie świadomości (przymglenie i równoczesne zamącenie) i zaburzenia uwagi, którym towarzyszą iluzje, omamy wzrokowe i inne, lęk, zaburzenia rytmu snu i czuwania oraz najczęściej pobudzenie psychomotoryczne.

Epidemiologia

Majaczenie dotyczy najczęściej osób w podeszłym wieku, po zabiegach operacyjnych, pacjentów hospitalizowanych na oddziale intensywnego nadzoru medycznego. Częstość majaczenia wśród wszystkich dorosłych pacjentów leczonych w szpitalu szacowana jest nawet na ok. 10-15%.

Do czynników predysponujących należą: podeszły wiek, wcześniejsze urazy mózgu, niedobór snu, zaburzenia funkcji poznawczych, choroby somatyczne.

Najczęstsze przyczyny majaczenia wymieniono w tabeli 1.

Obraz kliniczny

Do istotnych cech obrazu klinicznego majaczenia należą:

• zaburzenia procesów poznawczych, przejawiające się
  • upośledzeniem bezpośredniego odtwarzania i pamięci świeżej ze względnym zachowaniem pamięci dawnej (choć o zachowaniu pamięci dawnej można często wnioskować jedynie pośrednio ze względu na zły kontakt z chorym)
  • brakiem orientacji w czasie, miejscu, sytuacji i co do własnej osoby (w miarę nasilania się zaburzeń orientacji pojawiają się właśnie w takiej kolejności)
  • zaburzeniami spostrzegania; możliwe są wszelkiego rodzaju iluzje i wrażenia podobne do omamów (z definicji omamy występują jedynie przy jasnej świadomości, a w majaczeniu świadomość nigdy nie jest jasna); najbardziej charakterystyczne są żywe, ruchliwe, zmienne ‘omamy’ wzrokowe, przy czym wielkość dostrzeganych przedmiotów może zależeć od ich odległości od pacjenta – przedmioty spostrzegane daleko są bardzo duże (typu potwory, smoki), a blisko – bardzo małe (np. owady, krasnoludki)
• zaburzenia psychoruchowe przejawiające się przynajmniej jedną z wymienionych niżej cech
  • szybkimi, nieprzewidywalnymi dla otoczenia zmianami od niedostatecznej do zdecydowanie nadmiernej aktywności
  • wydłużonym czasem reakcji
  • przyspieszonym lub spowolnionym tokiem wypowiedzi (u jednego pacjenta mogą naprzemiennie występować obie te cechy)
  • wzmożoną reakcją zaskoczenia – czyli reakcją przejawiającą się mało celowymi ruchami ciała (typu wzdrygnięcie głowy i ramion) w odpowiedzi na nagły, nieoczekiwany bodziec
• zaburzenia snu lub cyklu sen–czuwanie, przejawiające się przynajmniej jedną z poniższych cech
  • bezsennością, obejmującą w ciężkich przypadkach całkowitą utratę snu z sennością w ciągu dnia lub bez niej albo odwrócenie rytmu snu i czuwania
  • większym nasileniem objawów wieczorem i nocą (w ciemności?)
  • intensywnymi marzeniami i koszmarami sennymi, które po obudzeniu mogą się utrzymywać jako omamy lub iluzje.

Rozpoznanie

Opiera się na badaniu klinicznym, wywiadzie i obserwacji. Nie ma żadnych specyficznych badań laboratoryjnych, które mogłyby potwierdzić lub wykluczyć majaczenie, choć w wielu przypadkach wyniki badań mogą wskazywać jego prawdopodobne przyczyny (za...