Wstęp

Definicja

O urazie rdzenia kręgowego (SCI – spinal cord injury) mówimy, gdy w wyniku zadziałania siły zewnętrznej dochodzi do zaburzenia funkcji ruchowych, czuciowych lub autonomicznych rdzenia. Zaburzenia te mogą być przejściowe lub stałe, częściowe lub całkowite. Objawy są zależne od poziomu uszkodzenia.

Epidemiologia

Rozpowszechnienie urazów rdzenia kręgowego u dorosłych szacuje się na 40 przypadków na milion mieszkańców. W Polsce odnotowuje się ponad 800 nowych przypadków urazów rdzenia kręgowego rocznie, połowa to urazy odcinka szyjnego kręgosłupa.

Główną przyczyną urazów rdzenia w Polsce są upadki z wysokości (ok. 55,1%), w tym zwłaszcza skoki do wody (10,6% wszystkich urazów), wypadki drogowe stanowią 33,7%. Mężczyźni doznają urazów rdzenia ok. 6-krotnie częściej niż kobiety. W przypadku tetraparezy lub tetraplegii najczęściej uszkodzenie zlokalizowane jest na poziomie C5, a paraplegii lub paraparezy – Th12 i L1.

Obraz kliniczny

Uszkodzenie rdzenia może być całkowite lub niecałkowite. W uszkodzeniu całkowitym dochodzi do zniesienia wszystkich funkcji rdzenia (czuciowych, ruchowych i autonomicznych) poniżej poziomu uszkodzenia. Utrzymywanie się objawów całkowitego uszkodzenia rdzenia powyżej 24 h jest niekorzystne prognostycznie.

Wczesne reakcje pourazowe

Wstrząs rdzeniowy

Wstrząs rdzeniowy następuje natychmiast po częściowym lub całkowitym uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Polega na zniesieniu funkcji neurologicznych (ruchowych, czuciowych i autonomicznych) poniżej poziomu całkowitego przerwania rdzenia. Klinicznie manifestuje się m.in.:

• wiotkim porażeniem mięśni poniżej poziomu uszkodzenia
• brakiem czucia poniżej poziomu uszkodzenia
• brakiem kontroli zwieraczy
• brakiem odruchów skórnych i ścięgnistych
• priapizmem.
  
  

Wstrząs rdzeniowy ma najcięższy przebieg w przypadku uszkodzeń rdzenia w odcinku szyjnym oraz jeśli poziom uszkodzenia znajduje się powyżej Th6, tj. przy dysfunkcji ośrodków współczulnych rdzenia (przewaga aktywności przywspółczulnej – nerw błędny). Początkowo wskutek wyrzutu amin katecholowych ciśnienie tętnicze wzrasta, potem może dojść do hipotonii.

Czas trwania wstrząsu rdzeniowego zależy od poziomu uszkodzenia (od 2 dni w uszkodzeniu odcinka szyjnego do kilku tygodni w uszkodzeniach w odcinku lędźwiowym), zniesienie odruchów i zaburzenia autonomiczne mogą utrzymywać się nawet miesiącami.

Szok rdzeniowy z hipotonią powinien być różnicowany ze wstrząsem hipowolemicznym, w którym hipotensji towarzyszy tachykardia oraz obecne są odruchy ścięgniste. Może wystąpić również zjawisko polegające na wygórowaniu odruchów powyżej poziomu uszko...