Mechanizmy regulacji pH

Utrzymanie właściwego pH organizmu zależy od prawidłowego działania:

• układu oddechowego (eliminacja pCO₂)

• nerek (wchłanianie zwrotne HCO₃^– oraz częściowa regeneracja zużytego HCO₃^–)

• przewodu pokarmowego (utrata H⁺ z wymiotami lub HCO₃^– z biegunką)

• wątroby (synteza mocznika z amoniaku – NH₄⁺)

• buforów, z których aż 53% stanowią wodorowęglany

• magazynu zasad, czyli węglanów i fosforanów (kości).

Organizm przez włączanie mechanizmów kompensacyjnych dąży do wyrównania pH.

Im bardziej niedojrzałe dziecko, tym mniejsze jego możliwości wyrównywania zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej (osłabione przesączanie kłębkowe, niższy próg cewkowy dla wodorowęglanów, większa utrata sodu z moczem).

Gazometria

Prawidłowe parametry gazometryczne krwi przedstawia tabela 1. Badania gazometryczne możemy wykonać we krwi żylnej, tętniczej i włośniczkowej. Do oceny ciśnienia parcjalnego tlenu nadaje się wyłącznie gazometria krwi tętniczej. Pozostałe parametry możemy oceniać we krwi włośniczkowej, pamiętając, że w gazometrii włośniczkowej (w porównaniu z tętniczą) stwierdza się:

• nieco niższe pH

• nieco wyższe pCO₂.

Gazometrii nie należy wykonywać z krwi włośniczkowej pobranej z pięty, jeśli stwierdza się:

• chłodne stopy (np. wkrótce po porodzie)

• rozległe zasinienia po częstych pobraniach krwi

• zaburzenia w krążeniu obwodowym (niskie ciśnienie krwi).

Badania gazometryczne krwi żylnej nie są zalecane ze względu na:

• niższe pH

• wyższe pCO₂ w odniesieniu do wartości we krwi tętniczej.

Po uzyskaniu nieprawidłowego wyniku gazometrii, który nie pokrywa się z obrazem klinicznym pacjenta lub z poprzednimi wynikami, lepiej powtórzyć badanie i pobrać krew tętniczą przed podjęciem decyzji o leczeniu.

Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej

Stan równowagi kwasowo-zasadowej organizmu nazywamy homeostazą. Podstawowe zaburzenia to kwasica i zasadowica.

Wyróżniamy:

• kwasicę oddechową

• kwasicę metaboliczną

• zasadowicę oddechową

• zasadowicę metaboliczną.

Kwasica, zarówno oddechowa, jak i metaboliczna, może być wyrównana (jeśli pH jest w normie) i niewyrównana (jeśli pH jest poniżej normy).

Podobnie zasadowica, zarówno oddechowa, jak i metaboliczna, może być wyrównana (jeśli pH jest w normie) i niewyrównana (jeśli pH jest powyżej normy).

Rozpoznawanie zaburzeń kwasowo-zasadowych przedstawia tabela 2.

Kwasica oddechowa

Przyczyną kwasicy oddechowej jest niewydolność oddechowa.

Obraz kliniczny

Objawy kliniczne opisano w rozdziale „Niewydolność oddechowa”. Kwasica oddechowa może ulec kompensacji metabolicznej w wyniku wzrostu stężenia HCO3–, co prowadzi do normalizacji pH. Taka sytuacja występuje w przewlekłej chorobie płuc, w której naw...