Definicja

Martwicze zapalenie jelit (NEC – necrotizing enterocolitis, enterocolitis necroticans) jest częstym w okresie noworodkowym stanem nagłym, w którym śmiertelność wynosi 20–40%.

Epidemiologia

Choroba występuje z częstością 0,3–2,4 na 1000 żywo urodzonych, częstość występowania zdecydowanie zwiększa się wraz z obniżaniem się wieku płodowego.

Patogeneza

Patogeneza jest złożona, wieloczynnikowa i ostatecznie niewyjaśniona.

Uznanymi czynnikami ryzyka rozwoju NEC są:

• wcześniactwo

• niedotlenienie

• uszkodzenie błony śluzowej jelit

• kolonizacja bakteryjna przewodu pokarmowego (głównie przez pałeczki jelitowe)

• przedłużona empiryczna antybiotykoterapia (każdy kolejny dzień zwiększa ryzyko NEC)

• zakażenie

• leczenie indometacyną przetrwałego przewodu tętniczego

• cewnikowanie naczyń pępowinowych

• stosowanie kokainy przez matkę.

Za prawdopodobne czynniki ryzyka rozwoju NEC uznaje się:

• żywienie enteralne, zwłaszcza hiperosmolarnymi mieszankami skrajnie niedojrzałych noworodków

• stosowanie antagonistów receptorów H₂ (sugeruje się, że środowisko kwaśne ma działanie ochronne)

• transfuzje koncentratu krwinek czerwonych.

Patomorfologia

Zmiany histologiczne będące istotą NEC polegają na występowaniu mnogich ognisk odcinkowej martwicy ściany jelita, głównie końcowego odcinka jelita krętego oraz okrężnicy wstępującej, aczkolwiek często dotyczą całego jelita.

Obraz kliniczny

U wcześniaków NEC występuje zwykle między 14 a 20 dniem życia (zazwyczaj wiąże się z wprowadzeniem żywienia enteralnego). U noworodków donoszonych jest diagnozowane częściej w 1 tygodniu życia.

Przebieg choroby może być:

• gwałtowny, w piorunującym tempie prowadzący do perforacji

• podstępny, przepuszczający, powoli prowadzący do niedrożności.

Objawy mogą:

• być uogólnione, np. gdy NEC rozwija się w obrazie sepsy, toksemii bakteryjnej (patrz rozdział o sepsie)

– bezdechy

– bradykardia/tachykardia

– niestabilność temperatury

– apatia

– bladość

• dotyczyć tylko brzucha

– wzdęcie brzucha, stawianie się pętli jelitowych (konieczny pomiar obwodu brzucha!)

– zaczerwienienie wokół pępka

– nietolerancja żywienia

– zaleganie treści pokarmowej

– ulewania

– wymioty

– zaleganie w żołądku treści

– zielonej

– brunatnej

– krwistej

– fusowatej

– smółkowej

– bolesność – tkliwość i niepokój podczas palpacji powłok brzusznych

– osłabienie lub brak perystaltyki

– zatrzymanie stolca

– domieszka krwi w stolcu.

Diagnostyka

RTG

W przypadku podejrzenia NEC wskazane jest wykonywanie serii zdjęć co 6–8 godzin (przez 48–72 godziny), aby ocenić postęp choroby. Do perforacji może dojść w każdym momencie, najczęściej w ciągu 48–72 godzin od wystąpienia pierwszych objawów.