Wstęp

W krajach wysoko rozwiniętych cukrzyca jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty widzenia u osób między 20 a 64 r.ż. Powikłania cukrzycy mogą dotyczyć każdej struktury w narządzie wzroku, ale najczęściej dochodzi do:

• retinopatii
• zaburzeń refrakcji i akomodacji
• zaćmy
• neuropatii nerwów okoruchowych.

Retinopatia cukrzycowa jest najczęstszym późnym powikłaniem cukrzycy. Bezpośrednią przyczyną obniżenia ostrości wzroku w przebiegu retinopatii cukrzycowej są krwotoki do ciała szklistego, obrzęk i niedokrwienie plamki żółtej, trakcyjne odwarstwienie siatkówki oraz jaskra neowaskularna. Pogorszenie widzenia w przebiegu retinopatii cukrzycowej istotnie zmniejsza jakość życia chorych na cukrzycę.

U chorych na cukrzycę częściej niż u osób bez cukrzycy występuje jaskra przewlekła z otwartym kątem przesączania oraz nadciśnienie wewnątrzgałkowe podczas miejscowego stosowania glikokortykosteroidów. Cukrzyca jest też istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia innych zmian naczyniowych oka, m.in.:

• zatoru tętnicy środkowej siatkówki
• zakrzepu żyły środkowej siatkówki
• neuropatii niedokrwiennej nerwu wzrokowego.

Epidemiologia

Częstość występowania retinopatii, zarówno u osób z cukrzycą typu 1, jak i 2, wiąże się z czasem trwania cukrzycy i wiekiem chorego. Cechy retinopatii pojawiają się u około 23% chorych w ciągu 3-5 lat od rozpoznania cukrzycy typu 1 i w ciągu 11-13 lat od rozpoznania cukrzycy typu 2. W populacji Europejczyków rasy kaukaskiej po 20 latach od rozpoznania cukrzycy cechy retinopatii stwierdza się u około 98% chorych z cukrzycą typu 1 i u 60% z cukrzycą typu 2. W grupie osób z wczesnym początkiem choroby (<30 r.ż.) retinopatia odpowiada za 86% przypadków ślepoty, a u pozostałych chorych za 30%. Retinopatia cukrzycowa jest wyjątkowo rzadko rozpoznawana u dzieci <10 r.ż., niezależnie od czasu trwania cukrzycy, ale ryzyko znacząco wzrasta od momentu dojrzewania płciowego.

Ryzyko wystąpienia i progresji retinopatii proliferacyjnej zależy od typu cukrzycy i jest największe u chorych z cukrzycą typu 1, a w następnej kolejności z cukrzycą typu 2, szczególnie przyjmujących insulinę. Najrzadziej retinopatia proliferacyjna występuje u chorych z cukrzycą typu 2 leczonych lekami doustnymi i dietą.

Pierwsze objawy zagrażającej widzeniu retinopatii proliferacyjnej występują zazwyczaj po 8-10 latach od początku choroby. Częstość retinopatii proliferacyjnej wynosi wtedy 3%. Po 20-25 latach trwania cukrzycy retinopatia proliferacyjna występuje już u 18-40% chorych.