Wstęp

Hiperglikemia jest główną nieprawidłowością w cukrzycy, niezależnie od jej typu. Korzyści z obniżania glikemii (np. rzadsze występowanie i wolniejsza progresja powikłań o charakterze mikroangiopatii) obserwowano zarówno u chorych na cukrzycę typu 1 (w badaniu Diabetes Control and Complications Trial), jak i w cukrzycy typu 2 (w badaniu United Kingdom Prospective Diabetes Study). Opublikowane niedawno wyniki 10-letniej obserwacji pacjentów z cukrzycą typu 2 uczestniczących wcześniej w badaniu UKPDS wskazują, że intensywne obniżanie glikemii już na samym początku choroby wiąże się z mniejszą częstością powikłań sercowo-naczyniowych po wielu latach trwania cukrzycy. Również u ciężarnych z cukrzycą normalizacja stężenia glukozy w surowicy zmniejsza ryzyko zagrożeń dla matki i dziecka wynikających z zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Istnieje szereg leków o różnych mechanizmach działania, które obniżają stężenie glukozy w surowicy.

Zależnie od tego stosuje się je w leczeniu różnych typów cukrzycy. Zarejestrowane dziś w Europie leki przeciwcukrzycowe należą do następujących grup:

• pochodne sulfonylomocznika
• pochodne meglitynidu (nateglinid, repaglinid)
• biguanidy (metformina)
• inhibitory α-glukozydazy (akarboza)
• tiazolidynediony (rozyglitazon, pioglitazon)
• leki o mechanizmie działania opartym na efekcie inkretynowym:
  • leki działające agonistycznie na receptor GLP-1
  • inhibitory dipeptydylopeptydazy 4 (DPP-4) (sytagliptyna, wildagliptyna, saksagliptyna)
• insulina i analogi insuliny.

Ogólną charakterystykę leków stosowanych w leczeniu cukrzycy zarejestrowanych w Polsce przedstawiono w tabeli 1.

Pochodne sulfonylomocznika

Wspólną cechą budowy pochodnych sulfonylomocznika jest występowanie cząsteczki sulfonylomocznikowej i różnych rodników, które decydują o sile i czasie działania. Rola grupy sulfonylomocznikowej polega prawdopodobnie na ułatwianiu wiązania z właściwym miejscem receptora na komórce β trzustki. Różnice w budowie rodników są podstawą podziału pochodnych sulfonylomocznika na dwie generacje:

• I generacja: chlorpropamid, tolbutamid
• II generacja: glibenklamid (w USA nazywany gliburide), gliklazyd, glipizyd, glikwidon, glimepiryd.

Rys historyczny

Jest to najdłużej stosowana grupa doustnych leków przeciwcukrzycowych. Ich właściwość obniżania glikemii przypadkowo odkrył w latach 40. XX w. francuski uczony Marcel Janbon przy okazji poszukiwania leku na tyfus. Zaobserwował on, że zwierzęta, którym podał pochodną sulfonylomocznika, niespodziewanie umierały, a przyczyną tego była hipoglikemia. W 1958 r. pojawiła się na rynku pierwsza pochodna sulfonylomocznika przeznaczona do leczenia cukrzycy – tolbutamid.