Wstęp

Udar mózgu to zespół nagłych ogniskowych lub uogólnionych objawów zaburzeń krążenia mózgowego. Zakłócenia pracy mózgu skutkują objawami ubytkowymi, głównie porażeniami i niedowładami, oraz zaburzeniami świadomości. Mogą też wystąpić objawy podrażnienia, najczęściej napady padaczkowe, rzadziej pobudzenie psychoruchowe i hipertermia.

Podstawową przyczyną udaru mózgu są zmiany w unaczynieniu mózgowia o różnorodnej etiologii. Część udarów powstaje w mechanizmie zatorowym. 85-90% wszystkich udarów mózgu stanowią udary niedokrwienne, 10-15% to udary krwotoczne. Cukrzyca zwiększa istotnie ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu, nie zwiększa natomiast ryzyka udaru krwotocznego.

Analiza dynamiki zaburzeń neurologicznych w udarach niedokrwiennych mózgu pozwala dokonać ich podziału zależnie od przebiegu klinicznego na:

• udary odwracalne
• udary postępujące
• udary dokonane.

Udary dokonane stanowią większość udarów i pozostawiają różne deficyty neurologiczne, głównie o charakterze ruchowym. Udary mózgu, zwłaszcza udary niedokrwienne, stanowią istotny problem współczesnej neurologii, na który składają się:

• profilaktyka pierwotna
• leczenie ostrej fazy udaru mózgu
• wczesna rehabilitacja przyłóżkowa
• profilaktyka wtórna.

Przebycie udaru mózgu wiąże się z różnego stopnia trwałym inwalidztwem, niepełnosprawnością i niesamodzielnością w zakresie podstawowych czynności życia codziennego.

Epidemiologia

Wskaźnik zapadalności na udar mózgu w Polsce szacowany jest na 175/100 tys. u mężczyzn i  125/100 tys. u kobiet. Oznacza to według różnych źródeł od 60 do 70 tys. nowych zachorowań w skali roku. Są to statystyki zbliżone do europejskich. Ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu jest 2-4 razy wyższe u chorych na cukrzycę niż u osób niechorujących na cukrzycę.

Współczynnik niepełnosprawności u chorych, którzy przebyli udar mózgu, w Polsce wynosi 70%. Według wybranych przyczyn zgonów w 2005 r. w Polsce choroby naczyń mózgowych (zgodnie z klasyfikacją ICD-10 kod I-60 do I-69) odpowiadają za 10,2 zgonów na 10 tys., choroby układu krążenia poza wymienionymi chorobami naczyń mózgowych za łącznie 44,1 zgonów na 10 tys., a choroby nowotworowe za 24,2/10 tys.

W świetle tych danych choroby naczyniowe mózgu, głównie udary niedokrwienne mózgu, stanowią trzecią co do częstości przyczynę zgonów w Polsce. Ogółem w Polsce w 2005 r. z powodu chorób naczyń mózgowych zmarło 39 012 osób, w tym 16 702 mężczyzn i 22 310 kobiet. Śmiertelność z powodu udaru mózgu jest mniejsza wśród ludności zamieszkującej miasta (9,3/10 tys.) niż wśród ludności wiejskiej (11,6/10 tys.).