Wstęp

Od wielu lat medycyna zmierza do poprawy wczesnej wykrywalności zaburzeń metabolizmu glukozy. Dolegliwości i objawy kliniczne związane z cukrzycą pojawiają się bowiem dopiero przy deficycie endogennej insuliny. Rozpoznanie cukrzycy i stanów przedcukrzycowych stawia się na podstawie wartości glikemii. Fizjologiczne przemiany glukozy w organizmie utrzymują stężenie glukozy we krwi pomiędzy 60 a 140 mg/dl.

Kryteria rozpoznawania cukrzycy – rys historyczny

Od 1965 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wielokrotnie zmieniała kryteria diagnostyczne cukrzycy. W 1965 r. za patologiczną uznano glikemię ≥130 mg/dl (7,2 mmol/l) zarówno na czczo, jak i w 2 godzinie od obciążenia doustnego 75 g glukozy.

W 1979 r. w Stanach Zjednoczonych opracowano nowe kryteria rozpoznawania i klasyfikację cukrzycy, definiując również stan nieprawidłowej tolerancji glukozy. Już wówczas zalecono, aby stężenie glukozy oznaczać w osoczu krwi żylnej. Cukrzycę rozpoznawano na podstawie co najmniej dwóch wartości glikemii na czczo ≥140 mg/dl (7,8 mmol/l). Wystandaryzowano wówczas test doustnego obciążenia 75 g glukozy (OGTT – oral glucose tolerance test) – cukrzycę rozpoznawano, gdy glikemia badana 2 godziny po wypiciu roztworu glukozy wynosiła ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l).

W 1980 r. WHO, bazując na propozycjach Amerykanów, opracowała nowe kryteria rozpoznania cukrzycy i nieprawidłowej tolerancji glukozy. Zostały one nieco zmodyfikowane w 1985 r.: cukrzycę można było rozpoznać u osób z charakterystycznymi objawami klinicznymi, gdy przypadkowy pomiar stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej wynosił ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l). W przypadkach, gdy glikemia w przygodnym oznaczeniu wynosiła 100-199 mg/dl (5,5-11,0 mmol/l), zalecano OGTT: cukrzycę rozpoznawano, gdy glikemia na czczo wynosiła ≥140 mg/dl (7,8 mmol/l) lub w 2 godzinie od obciążenia glukozą ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l).

W 1997 r. American Diabetes Association obniżyło wartość glikemii na czczo upoważniającą do rozpoznania cukrzycy ze 140 do 126 mg/dl (7,0 mmol/l), a ponadto zaproponowało etiologiczną klasyfikację cukrzycy i wprowadziło pojęcie nieprawidłowej glikemii na czczo dla wartości pomiędzy 110 a 126 mg/dl (6,1-7,0 mmol/l).

W 2003 r. na podstawie dużych badań epidemiologicznych obniżono wartość upoważniającą do rozpoznania prawidłowej glikemii na czczo do <100 mg/dl. Nieprawidłową glikemię na czczo rozpoznaje się odtąd przy stężeniu glukozy w osoczu 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l).

Cel diagnostyki

Diagnostyka zaburzeń metabolizmu glukozy ma na celu wczesne rozpoznawanie cukrzycy i stanów przedcukrzycowych, co jest podstawą strategii ograniczania strat społecznych i ekonomicznych związanych z cukrzycą. Wczesne rozpoznanie choroby daje szanse...