Wstęp

Zespół stopy cukrzycowej stanowi przewlekłe powikłanie cukrzycy. Ma wiele obrazów klinicznych, od stopy wysokiego ryzyka aż po stopę stanowiącą wskazanie do amputacji. Głównymi przyczynami rozwoju stopy cukrzycowej są neuropatia, zaburzenia ukrwienia, czynniki mechaniczne i infekcje. Większość stanów klinicznych składających się na ten zespół można wyleczyć, zwłaszcza dzięki opiece wielodyscyplinarnej, co pozwala uniknąć amputacji kończyny.

Epidemiologia

Czynniki ryzyka

Czynnikami ryzyka rozwoju zespołu stopy cukrzycowej są:

• neuropatia cukrzycowa
• miażdżyca tętnic kończyn dolnych
• mikroangiopatia
• deformacja stopy (zwiększa ryzyko 12-krotnie)
• infekcja.

Owrzodzeniem w wywiadzie 36-krotnie zwiększa ryzyko ponownego owrzodzenia.

Miażdżyca tętnic kończyn dolnych

U chorych na cukrzycę miażdżyca tętnic kończyn dolnych postępuje szybciej niż u osób bez cukrzycy. Odmienna jest też u nich morfologia i lokalizacja zmian, a leczenie rekonstrukcyjne i endowaskularne jest przez to znacznie trudniejsze niż u osób bez cukrzycy. W badaniu Framingham wykazano, że cukrzyca zwiększa ryzyko chromania przestankowego 3,5-krotnie u mężczyzn i 8,6-krotnie u kobiet.

Infekcje

Zakażenia stopy są częstym wskazaniem do hospitalizacji i znacznie zwiększają ryzyko amputacji. Leczenie zakażeń stopy jest kosztowne ze względu na długotrwałość. Amputacja skutkuje inwalidztwem i powoduje konieczność zapewnienia choremu opieki.

Ryzyko względne wystąpienia zakażenia stopy u chorych na cukrzycę w porównaniu z osobami bez cukrzycy wynosi 1,21, ryzyko hospitalizacji związanej z infekcją – 2,17, a zgonu z tego powodu 1,92.

Amputacje

Cukrzyca 40-krotnie zwiększa ryzyko amputacji w obrębie kończyny dolnej. U chorych na cukrzycę wykonuje się 50% wszystkich amputacji w obrębie kończyn dolnych. Bardzo wymowne są dane International Diabetes Federation: na świecie z powodu cukrzycy co 30 sekund wykonuje się amputację w obrębie kończyny dolnej. Aż 70% pacjentów umiera w ciągu 5 lat po amputacji. Roczną częstość zabiegów szacuje się na 5 do 180 przypadków na 10 tys., zależnie od jakości opieki nad chorym z zespołem stopy cukrzycowej.

Polska wspólnie z innymi krajami podpisała deklarację San Vincent zobowiązującą do redukcji liczby amputacji o 50%. Ze względu na brak centralnego rejestru nie można jednak przedstawić obiektywnych danych statystycznych. Uważa się, że cel ten osiągnięto tam, gdzie powstały wielodyscyplinarne ośrodki zajmujące się leczeniem stopy cukrzycowej.

W badaniach wykazano, że liczbę porad specjalistycznych i częstość amputacji w obrębie kończyn dolnych można ograniczyć dzięki dwóm tanim procedurom: