Wstęp

Tkanka tłuszczowa pełni w organizmie wiele funkcji, począwszy od osłony termicznej i mechanicznej narządów, a na modulowaniu procesów zapalnych w mechanizmach auto-, para- i endokrynnych skończywszy. Niemniej jej zasadniczym zadaniem jest magazynowanie energii. Gdy do organizmu dostarczane są nadmierne ilości energii, jej objętość wzrasta, co prowadzi do nadwagi i otyłości.

Już dawno zauważono, że częstość występowania otyłości bardzo szybko rośnie. Wszystko zapowiada, że choroba ta zdominuje medycynę XXI w. Dlatego ministrowie zdrowia krajów europejskich podpisali w Stambule w 2006 r. Europejską Kartę Przeciwdziałania Otyłości, która wraz z dokumentem „Biała Księga. Strategia dla Europy w sprawie zagadnień zdrowotnych związanych z odżywianiem, nadwagą i otyłością” Komisji Wspólnoty Europejskiej z 2007 r. nakłada na rządy obowiązek podejmowania działań mających ograniczyć występowanie otyłości.

Definicja

Otyłość jest objawem o zróżnicowanej etiologii. Jej bezpośrednią przyczyną jest nadmierna ilość triglicerydów zdeponowana w tkance tłuszczowej.

Rozpoznawanie

Ponieważ metody oceniające zawartość tkanki tłuszczowej są drogie i czasochłonne, w praktyce klinicznej otyłość stwierdza się na podstawie zbyt dużej masy ciała. Jeśli tylko wykluczy się obrzęki związane z retencją wody, ryzyko pomyłki w rozpoznaniu jest niewielkie.

Wskaźnik masy ciała (BMI)

Masę ciała określa się na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI – body mass index, wskaźnik Queteleta), czyli ilorazu masy ciała podanej w kilogramach i kwadratu wzrostu podanego w metrach. BMI pozwala wyróżnić:

• prawidłową masę ciała (19-24,9 kg/m²)
• nadwagę (25-29,9 kg/m²)
• otyłość (≥30 kg/m²)
• otyłość patologiczną (skrajną, olbrzymią) (≥40 kg/m²).

Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej

Przyjmuje się, że prawidłowo tkanka tłuszczowa stanowi 10-15% ciężaru ciała mężczyzny i 20-25% kobiety. Nie tylko jednak ilość, ale i rozmieszczenie tkanki tłuszczowej ma znaczenie rokownicze. Nagromadzenie tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej nazywa się otyłością brzuszną (trzewną, wisceralną, centralną, aneroidalną, typu jabłko) i wiąże się z poważniejszą patologią niż otyłość gynoidalna (pośladkowo-udowa, typu gruszka), w przypadku której nadmiar tkanki tłuszczowej gromadzi się pod skórą.

Otyłość brzuszna

Otyłość brzuszna jest częstsza u mężczyzn niż u kobiet i występuje głównie w krajach wysokorozwiniętych. U Europejczyków rozpoznaje się ją, gdy obwód pasa przekracza:

• 94 cm u mężczyzn
• 80 cm u kobiet.

W celu rozpoznania otyłości brzusznej można się również posłużyć wskaźnikiem talia-biodra (WHR – waist-hip ratio), czyli ilorazem obwodu talii i bioder. WHR >0,9 u mężczyzn i >0,7 u kobiet świadczy o otyłości brzusznej.