Wstęp

W dobie technizacji medycyny często zapominamy, jak duże znaczenie ma skrupulatne zbadanie pacjenta za pomocą wzroku, powonienia, dotyku i słuchu.

U właściwie leczonego chorego na cukrzycę bez powikłań i z zadowalającym wyrównaniem metabolicznym odchylenia w badaniu przedmiotowym mogą być niewielkie; znacznie częściej stwierdza się je u pacjentów ze złym wyrównaniem cukrzycy i przewlekłymi powikłaniami tej choroby.

Badanie stanu ogólnego

Ocena świadomości

Pierwszym elementem oceny stanu ogólnego jest badanie stanu świadomości oraz kontaktu logicznego. U chorych na cukrzycę do zaburzeń świadomości dochodzi najczęściej w przebiegu śpiączek hiperglikemicznych i śpiączki hipoglikemicznej. Ilościowe i jakościowe zaburzenia świadomości oraz zespoły takich zaburzeń przedstawiono w tabeli 1.

W różnicowaniu zaburzeń świadomości u chorych na cukrzycę musimy brać pod uwagę:

• choroby mózgu (np. udar niedokrwienny lub krwotoczny, nowotwory, zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, padaczkę, uraz)
• choroby układu krążenia (np. wstrząs)
• choroby metaboliczne (np. niewydolność wątroby, zaburzenia czynności nerek)
• zatrucia.

Ocena stanu odżywienia

Należy zmierzyć masę ciała i wzrost oraz obliczyć wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index), czyli stosunek masy ciała wyrażonej w kilogramach do wzrostu wyrażonego w metrach i podniesionego do kwadratu:

Należy również zmierzyć obwód talii i bioder. Stosunek obwodu talii do obwodu bioder wyznacza wskaźnik talia-biodro (WHR – waist to hip ratio). Dla cukrzycy typu 2 typowa jest otyłość brzuszna, o której świadczy zwiększony obwód talii, wynoszący:

• według International Diabetes Federation:
  • ≥94 cm u mężczyzn
  • ≥80 cm u kobiet
• a według American Diabetes Association:
  • ≥102 cm u mężczyzn
  • ≥88 cm u kobiet.

Talię mierzy się na wysokości pępka (ryc. 1).

Otyłość brzuszna jest pośrednim wykładnikiem insulinooporności. Mimo że jest typowa dla cukrzycy typu 2, może też występować w cukrzycy typu 1 i w innych typach tej choroby. Przyrostowi tkanki tłuszczowej i otyłości sprzyja leczenie insuliną, zwłaszcza w bardzo dużych dawkach. U chorych na cukrzycę typu 1 przeinsulinowanie w wieku przedpokwitaniowym może prowadzić do zaburzeń wzrostu, otyłości brzusznej i powiększenia wątroby w następstwie jej stłuszczenia (zespół Mauriaca).

U osób ze świeżo rozpoznaną cukrzycą spowodowaną bezwzględnym niedoborem insuliny (głównie cukrzycą typu 1 i w chorobach trzustki) mogą dominować wychudzenie i wyniszczenie. Stan odżywienia pacjenta w momencie rozpoznania cukrzycy typu 1 zależy od...