Wstęp

W 1960 r. po raz pierwszy opisano postać cukrzycy o łagodnym przebiegu, trudno uchwytnym początku, rozpoznawaną u pacjentów w młodym wieku i dobrze reagującą na leczenie tolbutamidem. W połowie lat 70. ub.w. przyjęto ją nazywać maturity-onset diabetes of the young (MODY). Ta trudna do przetłumaczenia i niezbyt fortunna nazwa wywodzi się z czasów, gdy nie było jeszcze spójnej i powszechnie akceptowanej klasyfikacji i nomenklatury typów cukrzycy. Chorobę tę dzielono na postać insulinozależną oraz insulinoniezależną i odpowiednio na cukrzycę młodzieńczą (juvenile-onset diabetes) i cukrzycę wieku dojrzałego (maturity-onset diabetes). Nowo opisana cukrzyca łączyła niektóre cechy obu tych klas: początek w młodym wieku, ale z powolną progresją i wrażliwością na doustne leki hipoglikemizujące. Skrót MODY można zatem rozumieć jako cukrzycę wieku dojrzałego (czyli typu 2), występującą u młodych osób. Takie znaczenie sugeruje tytuł publikacji naukowej z 1975 r., z której wywodzi się ten akronim.

Definicja

MODY jest grupą dziedziczonych autosomalnie dominująco monogenowych defektów komórek β trzustki, które prowadzą do cukrzycy charakteryzującej się wczesnym i łagodnym początkiem bez kwasicy ketonowej oraz zachowaną endogenną produkcją insuliny.

W aktualnej, etiologicznej klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia z 1999 r. MODY umieszczono wśród „genetycznych defektów funkcji komórek β”.

Rys historyczny badań nad MODY

MODY wyróżnia rodzinne występowanie. Przypadki choroby pojawiają się w kolejnych pokoleniach, przeciętnie u połowy dzieci chorego rodzica, z taką samą częstością u obu płci. Dzięki tej obserwacji jeszcze przed opisaniem patofizjologii MODY na poziomie molekularnym można było przewidzieć, że przyczyną choroby jest defekt pojedynczego genu dziedziczony w sposób autosomalny dominujący. Objawy kliniczne pojawiały się zazwyczaj w drugiej lub trzeciej dekadzie życia. Gorsza odpowiedź w testach stymulacji komórek β, wrażliwość na pochodne sulfonylomocznika i brak cech insulinooporności sugerowały, że defekt dotyczy genów odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny.

Pierwsze badania genetyczne

W 1992 r. opisano pierwszy gen, którego mutacje odpowiadały za rozwój MODY. Był to GCK, położony na chromosomie 7, kodujący glukokinazę i ulegający ekspresji w wątrobie i w komórkach β trzustki. Podtyp MODY związanej z tym genem nazwano MODY 2. W ...

Znaczenie mutacji czynników transkrypcyjnych

Wszystkie podtypy oprócz MODY 2 są rezultatem mutacji genów kodujących czynniki transkrypcyjne. Białka te odpowiadają za ekspresję innych genów i w ten sposób pośrednio regulują podziały i różnicowanie się komórek, rozwój tkanek i narządów oraz pr...