Wstęp

Definicja

W praktyce klinicznej mianem zapalenia otrzewnej określa się zespół objawów klinicznych tzw. „ostry brzuch″ z dominującym bólem:

• utrzymujący się wiele godzin

• spowodowany najczęściej ostrą chorobą jamy brzusznej

• z towarzyszącą niedrożnością (najczęściej porażenną).

Zapalenie otrzewnej stwarza bezpośrednie zagrożenie życia, dlatego wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Patofizjologia

Zapalenie otrzewnej to jej odpowiedź na:

• zakażenie obfitą tlenową lub beztlenową florą bakteryjną

• podrażnienie niezakażonym płynem ustrojowym, który przedostał się do jamy otrzewnej.

Zapalenie bakteryjne

Zapalenie otrzewnej jest najczęściej następstwem zakażenia bakteriami, które przedostały się do niej:

• w przebiegu chorób zapalnych jamy brzusznej, zwłaszcza z przedziurawieniem ściany przewodu pokarmowego, np.:

– zapalenia wyrostka robaczkowego

– zapalenia uchyłków jelita grubego

– choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

– przedziurawienia wrzodu trawiennego żołądka lub dwunastnicy

– przedziurawienia ściany zmienionego zapalnie pęcherzyka żółciowego

• powikłań po operacjach w jamie brzusznej, w tym:

– nieszczelności zespoleń w obrębie narządów przewodu pokarmowego

– zakażenia rany pooperacyjnej, upośledzającego jej gojenie się

• przez przeponę lub drogą naczyń chłonnych

• drogą krwi – tzw. krwiopochodne zapalenie otrzewnej, występujące np. w przebiegu zapalenia płuc i górnych dróg oddechowych

• podczas zabiegów diagnostycznych lub leczniczych:

– wykonywanych w jamie brzusznej, np.:

• nakłucia diagnostycznego jamy otrzewnej z pobraniem płynu do badania
• nakłucia i opróżnienia ropnia jamy brzusznej

– wykonywanych w przestrzeni zaotrzewnowej, klatce piersiowej lub miednicy, w trakcie których przypadkowo uszkodzono otrzewną.

Zapalenie chemiczne

Zapalenie otrzewnej może też być reakcją na podrażnienie:

• krwią wynaczynioną w wyniku:

– pęknięcia tętniaka aorty brzusznej lub innej tętnicy położonej w jamie otrzewnej

– urazowych obrażeń naczyń jamy brzusznej

– pęknięcia ciąży pozamacicznej

• sokiem trzustkowym w przebiegu ostrego zapalenia trzustki

• płynem wysiękowym gromadzącym się w jamie otrzewnej w przebiegu:

– marskości wątroby

– niewydolności nerek

• płynem dializacyjnym stosowanym podczas dializy otrzewnowej.

Najczęstsze przyczyny zapalenia otrzewnej

Czynniki sprzyjające

Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu zapalenia otrzewnej są:

• niepodjęte, podjęte z opóźnieniem lub niewłaściwe leczenie urazów lub chorób toczących się w jamie brzusznej, przestrzeni zaotrzewnowej bądź miednicy mniejszej