Wstęp

Krew i jej składniki są substancjami medycznymi pochodzenia ludzkiego. W krajach wysoko rozwiniętych, w tym w Polsce, krew i jej składniki należą do bardzo bezpiecznych substancji medycznych, jednak mimo rygorystycznych zasad kwalifikacji dawców, nowoczesnych metod pobierania i preparatyki krwi, czułych metod oznaczania patogenów biologicznych oraz systemu czuwania nad bezpieczeństwem krwi wciąż istnieje ryzyko powikłań poprzetoczeniowych, zwanych także niepożądanymi reakcjami poprzetoczeniowymi.

Definicja. Niepożądana reakcja poprzetoczeniowa oznacza niezamierzoną reakcję związaną z przetoczeniem; może prowadzić do zgonu, utraty sprawności, choroby, hospitalizacji lub przedłużenia pobytu w szpitalu.

Podział. Podstawą podziału niepożądanych reakcji po przetoczeniu składników krwi są:

• czas – wyróżnia się reakcje wczesne (występują w czasie transfuzji lub do 24 h od przetoczenia) i późne (występują po 24 h od zakończenia przetoczenia)

• mechanizm (reakcje immunologiczne, nieimmunologiczne)

• ryzyko wystąpienia hemolizy (hemolityczne, niehemolityczne)

• nasilenie reakcji (ciężkie, lekkie).

Wczesne reakcje poprzetoczeniowe

Ostra reakcja hemolityczna

Wstęp

Definicja. Ostra reakcja hemolityczna jest skutkiem przyspieszonego niszczenia krwinek czerwonych, wywołanego najczęściej immunologiczną niezgodnością między dawcą a biorcą składników krwi.

Częstość występowania. Ryzyko wystąpienia ostrej reakcji hemolitycznej ocenia się na 1:6000-20000 przetoczonych jednostek składników krwi.

Patogeneza. Większość wczesnych, ostrych reakcji hemolitycznych jest związana z przetoczeniem krwinek czerwonych niezgodnych w układzie ABO. Erytrocyty niszczone są wewnątrznaczyniowo przez układ dopełniacza pobudzony przez alloprzeciwciała. Skutkiem jest uwolnienie – w ciągu kilku minut lub godzin – znacznych ilości hemoglobiny. Hemoglobina obecna jest w osoczu (hemoglobinemia) i zwykle również w moczu (hemoglobinuria). Nasilenie reakcji poprzetoczeniowej zależy od ilości przetoczonych krwinek czerwonych oraz od ilości i aktywności przeciwciał, które biorą udział w ich niszczeniu.

Najsilniejszymi przeciwciałami posiadającymi zdolność hemolizy niezgodnych krwinek czerwonych są anty-A i anty-B. Szczególne nasilenie reakcji hemolitycznej występuje wtedy, gdy krwinki czerwone grupy A zostaną przetoczone pacjentowi z grupą O.

Podobne reakcje mogą wystąpić również wówczas, kiedy u chorego występują istotne klinicznie alloprzeciwciała odpornościowe z innych układów grupowych, których nie wykryto w rutynowych testach przed przetoczeniem. Nie wszystkie wykrywane przeciwcia...