Wstęp

Definicja. Zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) jest (wg Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc) nagłym pogorszeniem stanu chorego na POChP, przejawiającym się najczęściej nasileniem duszności oraz kaszlu i zmianą charakteru oraz objętości odkrztuszanej plwociny, trwającym co najmniej 24 h i zmuszającym do poszukiwania pomocy lekarskiej oraz zmiany dotychczasowego sposobu leczenia.

Należy pamiętać, że w większości przypadków objawy zaostrzenia narastają powoli. W przypadku nagłego pogorszenia stanu ogólnego np. w ciągu kliku czy kilkudziesięciu minut należy poszukiwać innej przyczyny niż zaostrzenie POChP (np. chorób układu sercowo-naczyniowego, odmy opłucnowej).

Etiologia. Najczęstszą przyczyną zaostrzeń POChP są infekcje oraz zanieczyszczenia powietrza, ale w ok. 1/3 zaostrzeń o ciężkim przebiegu dokładnej przyczyny nie udaje się ustalić. Zaostrzenia infekcyjne mogą mieć etiologię wirusową (rynowirusy, adenowirusy, wirus syncytialny (RSV), wirusy paragrypy, koronawirusy) lub bakteryjną (najczęstszymi patogenami są wówczas Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae oraz Moraxella catarrhalis). U chorych na ciężką postać POChP częstą przyczyną zaostrzeń jest Pseudomonas aeruginosa oraz jelitowe pałeczki Gram(–). Zaostrzenia wywołane przez wirusy charakteryzują się cięższym przebiegiem, większym ryzykiem hospitalizacji oraz trwają dłużej niż zaostrzenia o etiologii bakteryjnej. Z badań mikrobiologicznych wynika, że u ok. 50% chorych w okresie zaostrzenia izoluje się bakterie z dolnych dróg oddechowych, ale może być to wynik kolonizacji dróg oddechowych. Istnieją dowody, że przyczyną zaostrzenia może być nadkażenie nowym dla chorego szczepem bakterii.

Z czynników nieinfekcyjnych do rozwoju zaostrzeń może doprowadzić ekspozycja na dwutlenek siarki, ozon, dwutlenek azotu oraz drobnocząsteczkowy pył.

Ocena stopnia ciężkości

Istnieje szereg podziałów zaostrzeń POChP. Podział kliniczny zaproponowany przez Anthonisena (tab. 1) ułatwia podejmowanie decyzji dotyczącej antybiotykoterapii.

Zaostrzenia można również podzielić ze względu na charakter interwencji medycznej (tab. 2).

W ocenie ciężkości zaostrzenia POChP należy wykorzystać dane z badania podmiotowego i przedmiotowego oraz wyniki badań dodatkowych.

Badanie podmiotowe:

• ostatnie wartości nasilonej pierwszosekundowej objętości wydechowej (FEV₁)

• czas trwania dolegliwości

• częstotliwość i przebieg wcześniejszych zaostrzeń

• choroby współistniejące

• stosowany dotychczas schemat leczenia.