Wstęp

Definicja. Ostra niewydolność nerek (acute renal failure – ARF) kiedyś definiowana była jako nagłe pogorszenie czynności wydalniczej nerek, uniemożliwiające zachowanie homeostazy i doprowadzające do zatrucia przez produkty metabolizmu. Dziś stosuje się terminologię KDIGO (Kidney Disease: Improving Global Outcomes): ostre uszkodzenie nerek (acute kidney injury – AKI).

Częstość występowania. Ostra niewydolność nerek występuje u 5% osób hospitalizowanych; 0,5% z nich wymaga dializoterapii.

Podział i etiologia

Najczęściej, bo w 70% przypadków, za rozwój ostrej niewydolności nerek odpowiada niewydolność przednerkowa, w 20-30% – nerkowa, w 5-10% – pozanerkowa.

Ostra niewydolność przednerkowa jest wywołana ostrym niedokrwieniem nerek, spadkiem objętości płynów krążących (odwodnienie, wymioty, biegunka, rozległe oparzenia, rany, krwotoki, oparzenia), wewnątrzustrojowym przemieszczeniem płynów (niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej, wodobrzusze, przedawkowanie leków hipotensyjnych) lub zaburzeniami sercowo-naczyniowymi (zawał mięśnia sercowego, wstrząs, tamponada serca, sepsa), wzrostem oporu naczyniowego (zabiegi operacyjne, zespół wątrobowo-nerkowy). Mocz jest zagęszczony, zawiera niewielką ilość sodu i dużą ilość mocznika oraz kreatyniny, co przy spadku jego objętości nie wystarcza do zachowania homeostazy.

Ostra niewydolność nerkowa rozwija się w następstwie uszkodzenia miąższu nerek oraz komórek nabłonka cewek nerkowych w przebiegu ostrej niezapalnej niewydolności nerek, ostrych stanów zapalnych, toksycznego uszkodzenia cewek nerkowych (np. środki kontrastowe, aminoglikozydy).

Ostra niewydolność pozanerkowa jest skutkiem mechanicznego utrudnienia odpływu moczu z przyczyn wewnętrznych w układzie moczowym (kamica, skrzepy krwi, nowotwory) lub zewnętrznych (nowotwory np. rak szyjki macicy, choroby gruczołu krokowego, zaotrzewnowe zwłóknienie moczowodów, zespół ciasnoty wewnątrzbrzusznej).

Obraz kliniczny

Przebieg choroby zależy od przyczyny, która spowodowała ostrą niewydolność nerek, oraz stopnia upośledzenia ich czynności, szybkości narastania i czasu trwania zaburzeń metabolicznych. Do wspólnych dla wszystkich postaci ostrej niewydolności nerek objawów zazwyczaj należą:

• zmiany objętości wydalanego moczu:

– postać ze zmniejszeniem objętości moczu (skąpomocz <500 ml/24 h) lub z bezmoczem (diureza dobowa <100 ml)